Een stapsgewijze opsomming over het opzetten van een ecologische moestuin op zandgrond.
Vandaag deel 4:
Het begint met een zaadje:
Het blijft toch verwonderlijk, dat uit één zo'n klein zaadje een dikke wortel, pompoen of wat dan ook kan groeien. Dat is volgens mij de kick van iedere moestuinbezitter. Om te ervaren dat je kunt oogsten wat je ooit hebt gezaaid, wetende dat het allemaal begon met zo'n minuscuul klein zaadje.
Voor mij is dat het begin van het jaarlijks grote avontuur. Het maken van de plannen, het bladeren door catalogi, het uitzoeken, bestellen en kopen. Maar zeker ook van de grote doos weer uit de kelderkast tevoorschijn halen, met daarin het zaad van voorgaande jaren, gekocht óf zelf geoogst van eigen planten. Wat heb ik nog, zou het nog kiemkrachtig zijn?
Op een vroege ochtend ben ik eens alles gaan napluizen, onder grote belangstelling van Cousje. De zakjes alvast onderverdeeld in de verschillende groepen (Peul-, kool-, blad-, vrucht-, en wortelgewassen.) Hier en daar heb ik al de nieuwe zaden besteld maar ik heb ook nog wel een aantal (soms behoorlijk) oude zakjes liggen. Hmmmm, zou dat nog wat doen, of moet ik nog bijbestellen?
Ouder zaad:
Het is natuurlijk zonde om nieuw zaad te bestellen als je nog zaad hebt liggen. Alleen is het bij twijfel wel verstandig om te checken of die zaadjes nog voldoende kiemkrachtig zijn. M.a.w. hoeveel procent nog wil ontkiemen. Als zaad al die tijd goed is opgeslagen (koel, donker, vorstvrij, droog, in papieren (ademend) zakje of in originele onaangebroken verpakking) dan kun je de volgende houdbaarheid-indicatie aanhouden: (velt 2006)
- 1-2 jaar: suikermaïs, schorseneer, ui, pastinaak.
- 2 jaar: peulvruchten, prei.
- 4 jaar: tomaat, aubergine, paprika, peen.
- 4-5 jaar: meeste bladgewassen, koolsoorten, rode biet, komkommer, pompoen.
Maar wordt het ouder dan dat of twijfel je over de condities waaronder het bewaard is geweest dan loont het de moeite om een test te doen. Deze maand is daar de perfecte tijd voor!
Eerst iets over de achtergrond van het kiemen:
Het meeste zaad heeft warmte, donkerte en iets vochtige condities nodig om te kunnen ontkiemen. Is dat aanwezig dan ontkiemen ze over het algemeen zeker binnen 3 weken, vaak al binnen een week.
Soms zijn er uitzonderingen, bijvoorbeeld dat zaden een koudeprikkel of lichtprikkel nodig hebben als signaal om te ontkiemen. Zaad wat een koudeprikkel nodig heeft komt voor de moestuin niet zo veelgebruikt voor (vlier, walnoot, framboos). Maar er zijn wel een paar veelvoorkomende zaden die een lichtprikkel nodig hebben en dus niet te donker (en/of te diep in de grond) mogen staan. Sla, wortelen en selderij zijn daar voorbeelden van (en de meeste onkruiden trouwens.)
Is een zaadje eenmaal ontkiemd en vormt het groen, dan is licht uiteraard van levensbelang.
Ook vocht is cruciaal. Maar té vochtig is niet goed. Druk zaadjes goed aan in licht vochtige grond en zorg dat ze verder niet uitdrogen. Eventueel bedekken met een laagje (doorgeprikt) folie.
Warmte is enigszins afhankelijk van het soort zaad. Warmteminnend zaad zoals tomaat, aubergine, pepers, pompoen, maïs, komkommer, meloen etc. willen graag boven de 15 graden C. zitten, liefst nog warmer. Slazaad zit liever iets koeler. Tuinbonen, erwten, veldsla en spinazie kunnen al ontkiemen bij een temperatuur van 5 graden C. Die zijn beter opgewassen tegen kou en kunnen dus redelijk vroeg in het seizoen al naar buiten.
De kiemkracht-test:
Voor de kiemkracht-test van twijfelachtige zaden heb je nodig:
Check om de paar dagen of er al leven inzit door het keukenpapier eventjes open te vouwen. Eventueel weer wat vochtig spuiten. Als na 3 weken slechts 2 à 3 zaadjes ontkiemd zijn dan kun je het zaad beter nieuw kopen. Komt de helft op dan kun je het zaad nog wel gebruiken maar weet je dat je minimaal het dubbele moet zaaien voor je gewenste aantal. Komen er 8 of meer op dan is het zaad nog goed genoeg om gewoon te gebruiken.
Ik verwacht eerlijk gezegd niet erg veel van dit zaad. Het is al bijna 9 jaar oud. Maar je weet ooit nooit... Er zijn verhalen bekend van zaden uit Egyptische of Chinese graftombes die na bijna 2000 jaar nog ontkiemden! Altijd de moeite om te testen dus!
- Keukenpapier. (geen wc-papier, dat valt te snel uit elkaar) of katoenen wattenschijfjes.
- Plantenspuit (is makkelijk maar niet per se noodzakelijk)
- Aluminiumfolie, vershoudfolie en/of ziplockzakjes.
- 10 zaadjes per soort
Leg tien zaadjes van dezelfde soort op een vochtig gespoten keukenpapiertje. (Je neemt tien zaadjes omdat je wil achterhalen hoeveel procent er straks kiemt, dan is makkelijker rekenen.)
Vouw het keukenpapier samen en druk het goed aan zodat de zaadjes rondom contact maken met het vochtige papier. Eventueel nog wat natspuiten (maar niet zeiknat) en het keukenpaier nog een paar keer vouwen.
Doe nu het geheel ín een zakje (of onder wat vershoudfolie of aluminiumfolie) en noteer de naam en de datum. Leg op een warm plekje weg maar zorg dat het niet kan uitdrogen. Wees niet bang voor zuurstoftekort. In het water, keukenpapier en zakje zit genoeg voor een paar dagen.
Ik verwacht eerlijk gezegd niet erg veel van dit zaad. Het is al bijna 9 jaar oud. Maar je weet ooit nooit... Er zijn verhalen bekend van zaden uit Egyptische of Chinese graftombes die na bijna 2000 jaar nog ontkiemden! Altijd de moeite om te testen dus!
Moeilijk zaad:
Een andere reden om deze test uit te voeren is als je zaad hebt wat er heel lang over doet om te ontkiemen (pastinaak, selder) en/of waarvan je zo gauw mogelijk wil weten of het zaad wel levensvatbaar is. Het kan je de zekerheid geven dat het wel goed zit als je weet dat er al een klein worteltje tevoorschijn komt. Zet het dan over in een zaaibakje en verder geduldig wachten op het eerste groen. Op de meeste verpakkingen staat wel wat de verwachte kiemtijd is.
Zo heb ik bijvoorbeeld zaadjes gekocht in Engeland van een witte aardbei. 10 zaadjes kreeg ik thuisgestuurd met daarbij de informatie dat ze nu ongeveer gezaaid moeten worden en dat ze er 3 à 4 weken over doen om te ontkiemen, bij een constante temperatuur van rond de 20 graden... Slik..over moeilijk doen gesproken! Piepklein zijn ze. De eerste 5 heb ik nu in keukenpapier en plastic in een kasje op de verwarming staan. 's Nachts gaat er een verwarmingselementje bij.. (net een couveuse) De andere 5 hou ik nog even achter de hand. Zodra ik zie dat de eerste 5 aanslaan dan gaan die ook meteen, en anders is het een tweede kans. Waar ben ik aan begonnen? Witte aardbeien, tsssss...
Van zaad waar je geen twijfels over hebt kun je best wachten met zaaien tot de gewenste zaaitijd zoals op de verpakking staat. Of je moet genoeg ruimte hebben op je vensterbank of in een verwarmde kas natuurlijk. Het voordeel van vroeger (binnenshuis) zaaien is dat je plantjes al flink op weg zijn tegen de tijd dat ze buiten uitgeplant kunnen worden. Dat betekent ook eerder oogst, minder kans op ziektes etc. Het grote nadeel is vaak het gebrek aan voldoende zonlicht voor de kleine tere zaailingen. Met het gevolg dat ze een beetje slap en sprietig kunnen opgroeien. Eigenlijk moet je dan voor groeilampen zorgen om ze van voldoende licht te voorzien. Daar moet je maar net zin, geld en ruimte voor hebben.
Zaad kopen en bestellen:
Zaad (voor groenten, kruiden en bloemen) kun je bijna overal kopen. Bij tuincentra of boerenbonden, zelfs supermarkten verkopen het tegenwoordig. Vaak is het wel wat algemener zaad en niet ecologisch.
Voor online ecologisch zaad kun je het beste terecht bij de Bolster.
Zoek je zaden die meer afwijken, bijvoorbeeld qua kleur, vorm etc. en (heel) soms ecologisch, kun je kijken bij Vreeken's Zaden. Bij beiden heb ik wel eens besteld. Over de Bolster ben ik heel tevreden. Bij Vreeken's hebben ze soms wat langere wachttijden in het hoogseizoen, vooral als je niet op tijd gereserveerd of besteld hebt. Als je daar rekening mee houdt is er niets aan de hand.
Mijn tuinvereniging heeft ook de catalogus van Garant zaden. maar daar heb ik zelf verder geen ervaringen mee.
F1-hybriden of zaadvast:
Nog een laatste tip bij het kopen of bestellen van zaad. Wil je zaad kopen om na de oogst weer zaad van te kunnen winnen voor volgende jaren, koop dan geen hybride-rassen. Commercieel zaad uit de beroepsteelt is vaak hybride zaad, of F1 hybride. Dat betekent dat dat ras specifiek geteelt is op bepaalde geselecteerde eigenschappen. Bijvoorbeeld kleur, vorm, smaak, ziekteresistentie etc. De plant die daaruit groeit heeft gegarandeerd die eigenschappen. Maar dat betekent niet dat het zaad wat die plant vervolgens maakt óók al die geselecteerde eigenschappen heeft. Daar kunnen weer hele andere eigenschappen van "voorouders" tussen zitten waardoor er een hele mix van verschillen ontstaan. Wil je dat niet dan zul je elk jaar opnieuw nieuw zaad moeten kopen... óf....
Wil je de garantie dat de plant, en ook het zaad, jaar na jaar dezelfde eigenschappen houdt, koop dan zaad wat zaadvast is. (Soms zie je dat ook als definitie Heirloom of Heritage staan.) Dat zijn zaden die generatie op generatie zijn doorgegeven en dus vaak oude rassen betreft. Je bent zo minder afhankelijk van de commerciële zadenhandel...ook wel fijn!
Zaadrepen:
Nog niet toe aan het zaaien maar al wel voorbereidingen willen treffen voor straks?
Denk eens aan het maken van zaadrepen, beschreven in een eerdere blog. (klik voor link hier.)
Veel plezier allemaal.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten