C: Windei

Dit was het eerste eitje dat ik dit voorjaar vond terwijl ik 's ochtends het hok opende om schoon te maken. Wat vreemd, zo midden in het hok. In de eerste halve seconde dacht ik dat Fops het ei misschien achterstevoren vanaf de zitstok had gelegd waardoor het omlaag was gevallen en gebutst, maar dat leek me eigenlijk onwaarschijnlijk. Vervolgens vloog nog even door m'n hoofd dat de kippen misschien het eieren pikken hadden ontdekt waardoor het ei er zo gehavend uitzag maar toen ik dichterbij kwam zag ik meteen dat het hier om een windei ging.

Windei:

Bij een windei gaat het om een ei met oftewel een hele dunne schaal óf zelfs met alleen maar het vliesmembraan. (In het laatste geval voelt het ei dan meer als een waterballon). Het is een 'foutje' in de eierproductie en als het incidenteel voorkomt is het niet echt iets om je zorgen over te maken.
Maar het kan ook een serieuzere oorzaak hebben dus op zich slim om even in de gaten te houden.

Een paar mogelijkheden van het ontstaan van een windei zijn:

1. Calcium gebrek: Voor de vorming van de harde schaal om een ei is veel kalk nodig. Dit is iets wat een kip binnenkrijgt via voedsel. Naast de reguliere legkorrel (specifiek voer wat zo is samengesteld dat een volwassen kip daar alle voedingsstoffen uit kan halen voor een gezonde leg) is het belangrijk dat je daarnaast te allen tijde, apart, een calciumbron aanbiedt. Dit kunnen bijvoorbeeld gemalen oesterschelpen zijn, of gemalen eierschalen. Op deze manier kan een kip naar eigen behoefte extra calcium oppikken.
2. Vitamine D gebrek: Vitamine D is nodig om kalk goed op te kunnen nemen in het lichaam, dus ook al biedt je voldoende kalk aan, dan toch kan het zijn dat een kip daar niet voldoende van kan opnemen. Als dat over een langere periode het geval is kunnen er problemen met de eierschalen ontstaan. Voldoende zonlicht, vette vis of oliecapsules zijn dan een aanvulling.
3. Stress: Kippen zijn gevoelige dieren die door allerlei zaken ontregeld kunnen worden. Heeft een kip chronische stress (door bijvoorbeeld onrust, gevaar of slechte huisvesting) dan zou dat zeker mee kunnen spelen. 
4. Ziekte: Zoals Egg Drop Syndrome (EDS). Dit is een besmettelijke ziekte die door een virus wordt overgedragen. Dit virus hoeft voor je kip overigens niet fataal te zijn (vaak vertoont een kip ook helemaal geen verdere ziekteverschijnselen.) maar het is uiteraard wel een erg serieuze aandoening. Vind je veel minder eieren dan normaal en zijn het voornamelijk windeieren, dan kun je wel in deze hoek gaan denken en zou ik zeker de dierenarts op de hoogte stellen.
5. Leeftijd: Erg jonge kippen, die beginnen met het leggen van eieren, kunnen in het begin nog wel eens een windei produceren. Meestal lost dit vanzelf op als ze helemaal volwassen worden. Denk er wel aan om dan van opfokvoer over te gaan op legkorrels.
6. Leeftijd: Oudere kippen kunnen vanaf een leeftijd van 4-5 jaar ook wel eens windeieren gaan leggen. Dit schijnt vooral voor te komen bij typische legrassen. Vaak gaat dit gepaard met een natuurlijke afname in de eierproductie, maar het kan ook veroorzaakt worden doordat oudere kippen niet meer zo efficiënt voedingsstoffen (kalk) opnemen via de darmen.

  

In mijn geval ging ik niet meteen uit van allerlei enge oorzaken. Fops is inmiddels al 5 jaar, en dit was haar eerste eitje na de winterstop. Dan kunnen er best wel eens opstartproblemen voorkomen, leek me. Hoewel er continu een bakje met gemalen oesterschelpen in het hok staat besloot ik toch maar een paar scheppen van de gebroken eierschalen die we altijd opsparen (voor de kippen of voor de moestuin) in de ren te gooien. En dan vooral maar even af te wachten hoe het volgende eitje zou uitpakken.

 

Daar heb ik 10 dagen op moeten wachten. Vlak voordat ik 's ochtends naar m'n werk vertrok zag ik Fopsje weer eens in het legnest zitten. Vooral niet te erg storen maar. Snel de deksel dicht en verder maar hopen op goed nieuws.

 

's Middags kreeg ik een appje doorgestuurd van m'n man, die die dag thuis was. Hij had gezien dat ze weer een heel keurig normaal ei had gelegd. Met een mooie harde schaal. Dus dat was mooi. Goed gedaan Fops!

C: Homemade kippenbouillon

Okee, dit is typisch zo'n blogje dat door de hectiek van de afgelopen maanden een beetje vergeten is geraakt. Pas vandaag, terwijl ik m'n foto's doorbladerde, zag ik dat ik er destijds goedbedoeld aan was begonnen maar dat het van afmaken of schrijven nooit meer was gekomen. En dat terwijl het redelijk revolutionair is in dit huishouden, of nou, voor de buitenwacht dan toch. Want hoezo wordt er huisgemaakte kippenbouillon getrokken Chantal? Je eet toch al 25 geen vlees? (Ik zie Mirjam nog eens bedenkelijk kijken.)

Euhm, ja. Dat klopt. Zonder verder heel uitgebreid een verklaring af te willen leggen is het waar dat ik vanaf het moment dat ik zelfstandig ging wonen geen vlees meer eet (wel vis overigens) en dat ik dat al die tijd met volle overtuiging en zonder problemen volhou. Maar dat ik ondanks dát sinds ruim een jaar een uitzondering maak voor kippenbouillon. Eigengemaakt wel te verstaan, en van een biologische legkip. Niet buitengewoon vaak (dit is de 4e keer) en met ontzag voor het dier dat in de pan ligt (want zelf heb ik ook 2 kippen rondlopen.) En dat is de stand van zaken.

Dus vandaar.

Nu had het in maart nog een keer gesneeuwd, hing de griepepidemie nog volop in de lucht en waren m'n dagen druk en m'n gemoed bezwaard. Ik móest volhouden en vooral niet instorten. Niet nu. En daarom fietste ik op een goeie dag langs de biologische boerderij voor een ingevroren kip en wat wortel, en daarna naar m'n moestuin voor de ingekuilde prei en knolselderij. Ik ging voor een flinke pan heilzame kippenbouillon, langzaam getrokken en vol van smaak. Kippenbouillon is een van de meest effectieve gerechten tegen griep en verkoudheid, dat is zelfs wetenschappelijk bewezen!

Het klinkt redelijk omslachtig, je eigen bouillon maken. Zo moet je het úúren laten pruttelen op het vuur zodat de gelatine uit de botten kan trekken en de smaak zich kan ontwikkelen. Maar feitelijk is het eigenlijk amper werk. De truc zit 'm vooral in een goeie pan. Een elektrische pan die je in kan stellen op een lagere temperatuur is ideaal want dan kun je 'm aanzetten zonder er verder nog een seconde over na te denken. En slowcooker is geschikt maar zelf heb ik een grote soeppan die werkt via een warm water bad. (ook heel handig voor het maken van, al dan niet alcoholische, glühwein o.i.d.)

De kip: 

Zelf kies ik liever voor een leg/soepkip dan voor een braadkip, eerlijk gezegd. Voor mij hoeft een kip niet specifiek voor het vlees gefokt te worden (dat blijven in mijn ogen hoe dan ook te jong geslachte plofkippen) dus ik prefereer daarom eerder het vlees van een uitgerangeerde legkip (die daarmee dus een tweede doel krijgt als soepkip). Die zijn wel wat minder rijk behangen en de spieren zijn wat taaier (want ouder), maar dat wordt door de lange gaartijd toch weer malser, dus waarom niet? En sowieso een biologische soepkip. Dan maar wat duurder, iets anders krijgt m'n geweten echt niet doorgeslikt.

De voorbereidingen: 

De soepkip die ik koop komt uit de diepvries en die hoef je niet eerst te ontdooien. Bevroren gaat ze in de pan met zoveel water dat het net onder staat. En daarbij gaan dan de groenten. Dat kan van alles zijn. Nu ging er wortel, knolselderij, prei, knoflook en ui bij. In grove stukken. En daarbij een flinke lepel uit m'n pas gemaakte MeesterTonicum voor wat extra pit. (of in ieder geval een beetje azijn.). En in een iets later stadium de kruiden (zoals rozemarijn, tijm, laurier) en peper en zout. Dit alles is nog geen 5 minuten werk. De pan gaat aan op een stand die net onder het kookpunt blijft, of liever nog rond de 75 graden, en zo staat het minimaal 24 uur. Af en toe wordt er heus wel even in de pan gekeken, of geroerd, maar feitelijk hoef je eigenlijk niets te doen terwijl de lucht zich vervult met verwarmende soepluchten.

De bouillon:

Uiteindelijk is na een volle dag de bouillon dan klaar met trekken. De kip wordt eruit gevist en in een ovenschaal gelegd waar het minutieus van het vlees wordt ontdaan (dat als het goed is makkelijk van het bot af komt.) Velletjes geef ik meestal aan de honden, dat gaat me net een brug te ver. De groenten worden eruit gezeefd. Wat overblijft is een vettige vloeistof vol met geneeskrachtige stoffen. Tegen die tijd drink ik meestal meteen een kopje rechtstreeks uit de pan, zet een klein gedeelte in de koelkast en de rest vries ik in. Het vlees gaat apart in een avondgerecht. Lekker met rijst en kerrie-kokoscreme ofzo. Daar doen we meestal wel een dag of 2 à 3 mee.

En dat was het dan weer. Niet echt heel ingewikkeld, wel?
Maar toch, dankjewel lieve anonieme kip. Echt!

C: Ei-ndelijk!

Er heeft zich een klein wonder voorgedaan in het kippenhok afgelopen week. Voor het eerst sinds 583 dagen heeft Popo, de bruine kip, weer een eitje gelegd! Hoezee!

Het is ontegenzeggelijk háár eitje, en niet die van Fops. Het verschil is voor mij altijd heel duidelijk geweest. De eitjes van Fops zijn namelijk altijd ruwer en met witte spikkeltjes erin. Die van Popo zijn glad en egaal, precies zoals degene die nu opeens weer in het legnest lag.
Ik schreef er eerder dit jaar al over dat de eier-productie hier zo dramatisch was afgenomen. Popo was in het begin echt een superkip die zelfs door de heftige rui heen nog trouw haar eitjes bleef leggen, maar twee winters terug gaf ze er opeens de brui aan. Fops is nog een jaartje langer doorgegaan maar vond dit voorjaar dat ze na één eitje eigenlijk ook wel kon stoppen. De kippen gingen 100% op non-actief.

Nu zijn Orphington-krielen niet gefokt op een grote eier-legproductie. Maar de verwachting dat ze zo'n 170 eitjes per jaar zouden moeten leggen is bij mij nooit gehaald, zelfs niet in hun productieve jonge jaren. (Al heeft dat er misschien ook mee te maken dat ik geen kunstmatig licht gebruik om de kippen te forceren door te blijven leggen als het daglicht af gaat nemen.)
Maar toch is het wel even slikken als je helemáál niets meer aan eitjes kunt rapen. De gezelligheid is er niet minder om maar het voelt ook heel erg als een indicatie dat er iets niet helemaal goed zit.

Nadat bleek dat er bij Popo geen acute gezondheidsproblemen de kop opstaken om de eierloosheid te verklaren, ging m'n gedachte al snel naar de andere kant van het spectrum, zoals ook Lammert in zijn reactie al concludeerde. Waarschijnlijk is ze iets teveel verwend en daardoor te zwaarlijvig geworden om nog eitjes te produceren. Orphingtons vallen onder de zwaardere rassen en hebben de neiging om snel dik te worden als ze niet veel bewegen. En eerlijk is eerlijk, Popo was altijd al wat zwaar geweest maar nu wellicht wel iets té. Het leek me een logische verklaring voor haar situatie.

Ik besloot over te gaan op een andere voer-stijl voor de meisjes. De granen werden voortaan gefermenteerd  (link hier) en zolang ze niet broeds of in de rui schieten wordt het snoepen van meelwormpjes drastisch verminderd naar één keer per week. Groenvoer blijft er in overvloed.

De reden dat ook Fops, de grijze kip, er inmiddels qua eitjes de brui aan gaf vond ik in de loop van afgelopen maanden wat zorgwekkender. Zij ziet er misschien wel dikkig uit door haar bolle veren maar is in werkelijkheid vederlicht. Geen zwaarlijvigheid te bespeuren. Wel viel me op dat ze vaker ging liggen en wat zwaarder ademde. Niet in de zin van benauwd en open bek, maar eerder alsof ze iets diepere teugen moest nemen. En ik zag dat haar kammetje soms wat donkerder werd. Paarsiger dan die van Popo in ieder geval. Al krijg ik dat op de foto niet helemaal duidelijk zichtbaar. Verder maakt ze totaal geen zieke indruk.

Nu kan een paarse of blauwe kam meerdere oorzaken hebben.O.a hart -of longproblemen waardoor ze bij inspanning iets zuurstoftekort oplopen en de kammen donkerder kleuren. Maar soms óók omdat de kip teveel eiwitrijk voedsel krijgt en zichzelf zo lichtelijk "vergiftigd". Dit komt voor bij kippen die minder/geen eieren leggen waarbij ze normaliter veel eiwit verbruiken, maar wél het legvoer eten dat eiwitrijk is om de eierproductie juist te ondersteunen. Oudere kippen of hanen hebben daar om die reden dus sneller mee te maken.

Het zou zomaar kunnen. Al zou je die donkere kammen dan eerder bij Popo verwachten omdat zij al langer eierloos rondloopt, en verklaart het niet haar diepere ademhaling, maar toch... Het kán meespelen.  Ik wil het graag geloven want liever dát dan een hart -of longprobleem, wat minder makkelijk of niet te verhelpen is. Na wat speuren kwam ik dit kippenvoer tegen. Speciaal samengesteld voor oudere kippen en hun specifieke voedselbehoefte. Ze krijgen dit nu 50-50 in combinatie met het gefermenteerde biologische kippenvoer.

Het eitje van afgelopen week doet in ieder geval vermoeden dat er íets in positieve zin aan het veranderen is. Ik heb geen cijfers om het aan te staven want heb Popo niet aan weegsessies onderworpen, maar het is ontegenzeggelijk een grote doorbraak dat ze na anderhalf jaar weer eens een eitje heeft geproduceerd. Met Fops gaat het na de afgelopen paar maanden nog steeds hetzelfde. Geen rare ziekelijke symptomen behalve dan dat haar kammetje nog steeds wat donkerder is en ze ietsje dieper ademhaalt. En geen eitjes meer legt. Ze lijkt er niet veel onder te lijden dus misschien maak ik me onnodig zorgen en kan ze hier goed oud mee worden. Ze hebben in ieder geval de Brabantse hittegolf van afgelopen week prima doorstaan en scharrelen nog steeds vrolijk rond met z'n tweetjes. Zo gezellig.

C: Kippenvoer fermenteren.

Het is een tijdje geleden dat ik iets over m'n kippetjes heb geschreven, Popo en Fops. Ze lopen hier nog steeds vrolijk in de rondte, blij dat de dagen weer wat gaan lengen. Inmiddels worden ze deze zomer al 4 jaar oud. Op zich nog niet zo heel oud, maar toch is de eierproductie hier gemiddeld al een poosje dramatisch afgenomen. Vooral Popo, toch in het begin mijn superkip qua eitjes leggen, heeft na 19 oktober 2015 geen één eitje meer gelegd. Niks....Nada. Dat is dus heel vorig jaar niet, toen ze 3 jaar werd.
Ik heb me het hoofd gebroken wat de oorzaak kan zijn, bang dat ze misschien onzichtbaar ziekig was maar als dat zo is dan heeft zich dat nog steeds niet geopenbaard. Het is een raadsel.
Fops heeft afgelopen jaar nog wel eitjes gelegd, en ook redelijk consequent, maar wel op z'n Fops. Dat wil zeggen, een kort eierseizoen, ze begint laat en houdt ook vroeg weer op.
Nee, qua eitjes worden we niet heel erg verwend, maar qua gezelligheid des te meer. Het zijn zulke lieve en makkelijke kippen. Dus we hebben ons er inmiddels maar bij neergelegd dat het geen actieve legkippen zijn en genieten van ze zoals ze zijn, biologische stadskippen met pensioen.

Toch blijf ik het gek vinden, van die eitjes. En m'n boerenverstand kan er niets anders op verzinnen dan er maar gewoon voor te zorgen dat ze zo gezond mogelijk zijn. Dat is altijd goed, nietwaar? Vandaar dat ik me weer eens ben gaan verdiepen in het fermenteren van kippenvoer. Vanwege de vitamines, probiotica en de makkelijke vertering. Het geeft de inwendige gezondheid een kleine boost. Ik heb het zelf al eerder een poosje gedaan toen de kippen nog in de groei waren maar ben gestopt zodra ze gingen leggen. Misschien is het nu weer eens tijd om te zien of het verschil uitmaakt. Dat zou wat zijn!

Zelf krijgen de kippen hier altijd biologisch kippenvoer, soms van Van Gorp en soms van Bio-Ron. Voor het fermenteren koos ik nu voor de pluimvee-mix van Bio-Ron omdat dat hele granen zijn, zo onbewerkt en zo puur mogelijk en nog vol groeikracht. Om een of andere reden heb ik het idee dat dat beter is, hoewel het fermenteren ook met pelletkorrels kan en word gedaan.

Het proces is eigenlijk heel makkelijk. Je hebt alleen een glazen pot*, schoon water en voer nodig.. en een beetje geduld. (*Een plastic of stenen pot kan ook, alleen nooit metaal.)

-Je begint met een schone gesteriliseerde pot. (Met mijn 2 kippen heb ik aan volume genoeg aan een grote pindakaaspot.) En vult dat voor ongeveer 1/3 met droog kippenvoer.
-Vervolgens giet je daar schoon water overheen. Hoewel er hier in Brabant lekker zacht schoon water uit de kraan komt kook ik het zelf altijd eerst een keertje op en laat dat afkoelen. Zorg dat het voer ruim voldoende onder water staat want het voer gaat nog zwellen en moet ook dan te allen tijde onder water blijven. De plastic deksel ligt er maar losjes op, niet helemaal dichtgedraaid.
-Laat het een paar dagen bij kamertemperatuur staan zodat het fermentatieproces op gang kan komen. Roer het dagelijks even door.

Dat is alles. Er hoeft dus verder niets bij. Het fermenteren komt vanzelf op gang door de wilde gisten die overal aanwezig zijn. In de lucht, op het voer, overal. Je herkent het proces aan de belletjes die na verloop van tijd op de oppervlakte verschijnen en de zurige lucht. Afhankelijk van het seizoen en de temperatuur is het voer dan na zo ongeveer 3-5 dagen klaar om aan de kippen te geven.

Droog versus nat gefermenteerd voer.

Schep dan een paar lepels uit de pot in een bakje voor de kippen. Hoeveel voer je nodig hebt merk je snel genoeg. Zoveel dat het op het einde van de dag op is. Ik heb zelf ongeveer 5 à 6 eetlepels per dag.
Haal niet ál het voer en vocht uit de pot maar zorg dat er een flink restje achterblijft. Vul dat weer aan met nieuw droog voer en wat schoon (gekookt/afgekoeld) water en roer het goed door. De volgende dag kun je daar weer het voer voor de kippen uithalen en met nieuw voer/water weer aanvullen zodat alles ruim onder staat.. enz. enz.

Ik blijf zelf zo trouwens niet eindeloos doorgaan met bijvullen. Na ongeveer anderhalve week zet ik een nieuwe pot op waar ik na een halve week op overga. Dit om ervoor te zorgen dat mogelijke slechte bacteriën niet de overhand kunnen krijgen. Vertrouw sowieso altijd op je neus, ruik aan het mengsel. Zolang het zurig ruikt kun je het met een gerust hart aan de kippen geven. Zodra het wat schimmelig of anderszins bedorven ruikt meteen weggooien en opnieuw beginnen.

De kippetjes zijn er hier dol op. In eerste instantie eten ze eerst de lekkerste granen eruit, maar op het eind van de dag is het hele schoteltje toch leeg.

Overigens heb ik hiernaast ook nog steeds een bakje met droge biologische legkorrels in de ren hangen voor de dagen dat ik 's ochtends soms vergeet ze meteen eten te geven. En ook nog vers groenvoer, water, kippengrit en wat levende meelwormpjes om de variatie erin te houden.
Nu ben ik dit keer nog niet zo heel lang bezig met dit gefermenteerde voer, ongeveer 3 weken dus wellicht is het nog te vroeg om conclusies te trekken, maar we hebben alvast sindsdien geen slappig drolletje meer gehad. Dat is al iets.
Ik hou jullie op de hoogte, en reken maar dat ik het wereldkundig maak als Popo tóch weer besluit om een eitje te gaan leggen!!

C: De kippenkalender

Op de valreep van het jaar een kleine tip voor iedereen met kippetjes. Hou een lijst bij met de eitjes die ze leggen in het nieuwe jaar. Eventueel per kip als je de eitjes van elkaar kunt onderscheiden, anders in het algemeen.

Bovenstaande foto laat een lijstje zien dat afgelopen jaar op onze koelkast heeft gehangen. Een overzicht van alle gelegde eitjes in 2015. (Het zijn 212 eitjes in totaal, 74 van Fops en 128 van Popo.) En nu dat het jaar voorbij is vind ik het eigenlijk jammer dat ik niet óók een overzicht had bijgehouden van het jaar daarvoor (het eerste jaar dat ze eieren gingen leggen), om te kunnen vergelijken.
Hoewel, ook zonder is het me meteen al wel duidelijk dat ze in hun eierproductie achteruit zijn gegaan. Jaja, ook hier bieden in het verleden behaalde resultaten geen garantie voor de toekomst. En met inmiddels 2,5 jaar oud en officieel over hun piek heen, vind ik het interessant om te zien hoe het vanaf nu gaat verlopen met de aantallen.

Toch was dat niet de belangrijkste reden om dit te gaan registreren, want eitjes zijn natuurlijk leuk (héél leuk zelfs) maar ik heb de kippetjes niet alleen voor de leg. Ik wilde vooral inzicht krijgen, zien of ik er iets van zou kunnen afleiden, qua gezondheid of sociaal gedrag. Als er eentje namelijk opeens stopt met eieren leggen maar niet broeds of in de rui is, of midden winter leeft, dan kan dat een signaal zijn voor iets anders. Het is handig om te weten wanneer ze dan haar laatste eitje heeft gelegd, of hoe lang zo'n periode duurt. Allemaal in het kader van "ken je kip".

Fops en Popo. De meisjes in het flauwe eindejaars-zonnetje vandaag.

Fops (oftewel Ophelia) 

Wat ik grappig vond: Het eitje van Fops op 24 januari. Ik heb het zien gebeuren anders zou je kunnen denken dat ik een foutje had gemaakt. Fops legde toen haar eerste eitje van het jaar en prompt stopte Popo (die al ruim een jaar haast onophoudelijk aan het leggen was.) alsof ze dacht: "Mooi, neem jij het vanaf nu maar weer over." Waarna Fops (meer showkip dan legkip) waarschijnlijk dacht.."Euh, dacht-het-niet" Om na 21 dagen toch wroeging te krijgen en aan het werk te gaan, even, waarna ze besloot dat ze toch eigenlijk liever broeds was in maart.
Haar topmaanden liepen van april  tot half augustus, met nog een broedsheid in juni/juli en eind augustus. Waarom ze het daarna niet weer normaal oppakte weet ik niet. Haar rui begon eind november pas en is nog steeds aan de gang. Gelukkig hebben we een zachte winter zover. Een hele productieve en consequente legster was ze ook vorig jaar niet. Maar wat een heerlijke rare enigszins nerveuze kip is het verder.

Popo (oftewel Opolla)

Van de twee kippen de meest betrouwbare en toegewijde. Minder lang doorgelegd dan vorig jaar. (Toen liep haar termijn compleet van januari t/m december, afgezien van de broedse periodes. Ik schreef er nog heel trots over hier.) Nu was het van maart tot half oktober. Toch nog zo'n 2,5 maand langer dan Fops. Daarna ging ze prompt in de rui en stopte voor winterreces. Ze is heel duidelijk de leider van de twee. Na een broedsheid is zij de eerste die weer gaat leggen, waarna Fops volgt. En áls ze legt, dan is ze vrij regelmatig. Twee broedse periodes had ze afgelopen jaar. Ik kreeg haar in beide gevallen na een week weer broedsaf, en dan duurde het daarna nog 10-14 dagen voor de eieren weer kwamen. Ik geef haar trouwens groot gelijk dat ze nu in de winter is gestopt. Ben wel erg benieuwd of ze na die langere pauze eerder gaat starten dit jaar. 

De legnesten zijn na de grote schoonmaak in de herfstvakantie nog niet gebruikt. Alhoewel er de laatste week wel wat verandering voordeed. De strootjes zijn wat platgelegen en er liggen veertjes. Misschien dat ze goede voornemens aan het maken zijn en er dus toch weer wat voorzichtige actie op komst is? Of denk ik te rooskleurig? Januari is eigenlijk nog veel te vroeg, niet? We houden het bij!!

C: Bloedmijt bij kippen voorkomen.

Herinneren jullie je nog het verhaal van Rocky? De slome kip van Ko (klik voor link). Arme Rocky verzwakte langzaam mettertijd en Ko maakte zich steeds meer zorgen. Uiteindelijk, na een bezoek aan de dierenarts, bleek het om bloedarmoede veroorzaakt door bloedmijt te gaan. Dus Ko kreeg Byemite mee om het hok te behandelen en Rocky kreeg antibiotica en extra ijzer. Maar het bleek te laat. Een paar dagen later vond Ko Rocky dood in het hok. Zo tragisch. Ze werd liefdevol begraven en sindsdien is Ko extra gespitst op allerlei signalen voor z'n andere twee kippen, die gelukkig tot op de dag van vandaag nog fier rondlopen.

Spikkeltjes

Sindsdien hebben we langzaamaan iets ontdekt waarvan we eerder het verband nog niet zagen. De eitjes van de kippen van Ko waren soms namelijk bedekt met bruine spikkeltjes, alsof er sproetjes op zaten. Niet áltijd en niet altijd even erg, maar toch.. opvallend. Je kon ze er niet afkrassen met je nagel dus we dachten dat het waarschijnlijk iets was wat inwendig tijdens de vorming van het ei gebeurde. De eieren van mijn eigen kippen hebben die spikkeltjes niet, maar in de winkel zag ik soms wel weer (biologische) eieren die het óók hadden. Waarschijnlijk dus niet zoiets om je erg druk over te maken. Ook op internet kwam ik niet echt alarmbellen tegen als ik ernaar zocht. Dus, ach ja, wat spikkeltjes....
Maar na de behandeling met Byemite verdwenen ook die gespikkelde eieren en werden ze weer egaler van kleur. Da's toch gek, nietwaar? Zou het dan toch iets met die bloedmijten te maken kunnen hebben?
Het vermoeden was hiermee geboren maar verder dachten we er niet heel erg diep meer over na. De spikkeltjes bleven weg, de tijd ging verder.

Totdat.. je raad het al. De spikkeltjes niet zo lang geleden weer terugkwamen. Ko behandelde zijn hok meteen weer met byemite en... de spikkeltjes gingen weer weg!! Nou..dan is het geen kwestie meer van toeval, lijkt mij.
Wat wél toevallig was, was dat ik later in die week weer An uit België op bezoek zou krijgen. (Vriendin van vriend van m'n man. Maar ook .... ervaren pluimveedierenarts!!) Kijk, dat komt mooi uit. Ik kreeg een gespikkeld ei van Ko mee ter illustratie en een paar dagen later heb ik die aan An laten zien met de vraag of die spikkels konden duidden op bloedmijt. Ze beaamde het meteen, al zei ze ook dat ze niet kon verklaren hóe ze op het ei kwamen.

Bestrijden

Om de bloedmijten te bestrijden was behandelen met Byemite een afdoende methode. (Er zijn vast ook nog andere mijten-sprays maar deze is veilig voor gevogelte, niet onbelangrijk!!) Voor een verder gezonde volwassen kip hoef je daarnaast niet iets extra's te doen qua medicatie om haar van een mijtennacht aan te laten sterken. Tenzij het heel lang door blijft gaan uiteraard, zoals ooit met Rocky... arme Rocky.
Jonge kuikentjes zijn ook erg kwetsbaar, dan kunnen een paar nachten al fataal zijn.

Voorkomen

Maar nóg beter is het om bloedmijten te voorkomen uiteraard. Al kan het dan nog in de beste hokken uitbreken. Vooral 's nachts bij warm vochtig weer. In een hok met naden/kieren, kunnen er dan al snel mijtnesten ontstaan. Een beproefde methode is dan ook om te zorgen dat er zo min mogelijk naden zijn in het nachthok of om die naden af te dichten met bijvoorbeeld kit.
Maar aan andere, hele goede methode zag ik op een foto op dit forum. Van Pauline geplaatst op 16 april 2010. Namelijk de "zwevende zitstok". En dan heb ik het specifiek over de ophangmethode en niet over de zitstok zelf (lees voor de reden daarvoor mijn blogpost over bumblefoot). Ik heb het tijdens de bouw van mijn kippenhok ook meteen toegepast. (zie foto hieronder)

Feitelijk zorg je ervoor dat je zitstok stevig hangt op een pinnetje en dat je dat pinnetje vervolgens insmeert met vaseline. Zo kunnen de bloedmijten (die overigens alleen 's nachts tevoorschijn komen) niet bij de kip komen die op de zitstok zit te slapen, want ze blijven vastplakken aan de vaseline.
Zo'n mooi en simpel systeem. Dankjewel Pauline!

En nu we het toch over het voorkomen van kriebelbeestjes hebben...voor andere luizen die een kip kunnen plagen, zoals bijvoorbeeld veerluizen die continu een kip kunnen bewonen, kun je wat diatomeeën aarde toevoegen aan het droge zandbad. Dan hoef je tenminste niet met chemicaliën in de weer. En zelf strooi ik ook wel eens wat gedroogde boerenwormkruid in de legnesten, dat schijnt ook luizen op afstand te houden.

Tot slot een afsluitende foto van mijn eigen kippetjes vandaag. Ze doen het nog steeds heel  goed. Popo, de bruine alfa-kip, heeft al een fase van rui over zich heen gekregen. Niet zo rigoureus als vorig jaar gelukkig.
Fops, de grijze showkip en altijd in de achterhoede, is alweer een maand of wat met eier-verlof. Ze vond het wel weer welletjes allemaal. Snap ik best, ik wil ook weer vakantie!

C: De beste wensen voor 2015

De allereerste kennismaking met sneeuw voor de kippen vandaag. Ze zijn er niet erg van gecharmeerd en blijven liever binnen in het hok zitten. Maar voor de gelegenheid kwam Popo toch even naar buiten om jullie een persoonlijke nieuwjaarswens te geven. En wat mij betreft: Oók een heel mooi moestuinjaar toegewenst. Maak er wat moois van!

C: Applaus voor Popo

Wilde even een klein berichtje de wereld in sturen om te laten zien hoe trots we zijn op Popo, onze bruine kip. Vanmorgen lag er namelijk weer een eitje in het legnest.

 Nou ja, op zich niet uitzonderlijk dat een kip een ei legt, toch?

Maar 4 december vorig jaar, 2013, was de dag dat ze haar alleréérste eitje legde, en daarmee was ze ook de eerste van m'n eerste eigen kippen, dus dat was wel even feest. Bovenstaande foto is van die dag en ze keek er zelf nog wel een beetje onwennig bij.

Vandaag de dag is ze wel wat eitjes gewend. Maar wat ík dan weer bijzonder vind is dat ze dus het hele jaar door is gegaan. Ze heeft 12 maanden vol gemaakt. Wel afgezien van een paar broedse perioden in de zomer waarbij ik haar gelukkig steeds binnen no-time weer broedsaf en aan de leg kreeg, maar toch. Ik vind het bijzonder knap van d'r. Want het ging wel dwars door haar rui heen. En ook de afnemende lichtsterkte en de kortere dagen heeft haar er nog niet toe bewogen een pauze in te lassen.
Fops, m'n grijze kip, is daarentegen al bijna twee maanden met winterreces.

 Zou dat van al die goede zorgen, lekkere biologische kippenvoer en knuffelliefde komen? Of is ze gewoon een super-kip van nature? Hoe dan ook, het is wel een applausje waard!! Een kippen-applausje!

C: Kip in de rui

Nu de dagen weer korter en kouder worden komen we automatisch weer in het rui-seizoen van de kippen terecht. De fase waarin volwassen kippen een compleet nieuw verenkleed gaan aanmaken voor het écht winter wordt. Het is een jaarlijks terugkerend ritueel wat een kip erg veel energie kost. Reden temeer om er even bij stil te staan want niet bij elke kip verloopt de rui hetzelfde. Zo heb je een 'harde' rui en een 'zachte' rui. Waarbij de harde rui inhoudt dat het allemaal sneller maar heftiger verloopt en de zachte rui meer het klassieke verloop in fases laat zien.

Hoe lang een rui al met al duurt is daarom ook moeilijk te zeggen. Hoe meer veren een kip in één keer verliest, hoe korter het over het algemeen duurt. Echte snelle kippen zouden het dan in een dikke maand voor elkaar kunnen krijgen. Maar het kan in andere gevallen, waarin er meer sprake is van gefaseerd veren verliezen, ook goed 3 maanden duren. Gemiddeld kun je aan 2 maanden denken.

Belangrijk is om de kip tijdens de rui wat te ontzien en haar wat extra proteïne bij te voeren om de zware taak van veren aanmaken wat kracht bij te zetten. Zorg dat ze niet teveel stress heeft (o.a. niet teveel oppakken, geen nieuwe kippen introduceren, geen verhuizing etc.) en verwen haar, naast het dagelijkse legvoer wat ze altijd krijgt, met proteïne-rijke hapjes (zoals bijvoorbeeld gedroogde meelwormen (of insecten in het algemeen), gekookte en geprakte eitjes, tonijn en zonnebloemzaadjes.)

Harde rui:

Popo, mijn bruine Orphington kriel van anderhalf jaar oud, kreeg de enigszins harde rui over zich heen. 3 weken terug was er nog helemaal niets aan de hand, geen veertje wat verklapte dat er iets drastisch aan zat te komen. Alles lekker vol en bol zoals het hoort bij dit ras.

Maar twee dagen later vond ik het hok 's ochtend vol met veren. Alsof de dames die nacht een wild kussengevecht hadden gehouden...

Fops, de grijze kip, was nog helemaal intact. Maar Popo bleek heel wat veertjes te zijn verloren. Vooral veel van de pluisveertjes aan de onder- en achterzijde.

Als je haar vleugel optilde zag je duidelijk dat het daar helemaal kaal was geworden en dat er al nieuwe veertjes door aan het komen waren. In eerste instantie zijn dat meer een soort stekels of pennen zoals je bij egeltjes ziet. Deze pennen zijn vrij pijnlijk voor een kip vanwege zenuw- en bloedbanen. Alleen al daarom kun je haar dan maar beter niet (teveel) oppakken. Als zo'n stekel beschadigt gaat ie bloeden, wat weer allerlei vervelend pikgedrag van andere kippen kan uitlokken. Met rust laten dus.

 Ook bovenop haar rug waren duidelijk kale plekken met stekels te zien.

Nog een dag later en het was helemaal overduidelijk dat ze in de rui was, zo verfomfaaid als dat ze eruit zag. Arme Popo, ze heeft haast geen staartje meer over! Gelukkig bleef het weer buiten zacht en redelijk zonnig.

Ongeveer een week later zie je duidelijk dat de nieuwe veertjes zich beginnen te ontvouwen uit de bovenkant van de stekels. Vaak zie je dit ook aan de vele doorzichtige vliesjes die je op de mestplanken vindt. Dat zijn de beschermvliesjes die om de veertjes hebben gezeten en er afvallen of door de kip zelf worden weggehaald. Het lijken net kleine penseeltjes.

Normaal gesproken, al helemaal in een harde rui, stopt een kip met het leggen van eieren. Ze heeft begrijpelijkerwijs al haar energie nodig voor de aanmaak van nieuwe veren. Maar Popo neemt haar taak serieus. Dwars door de rui heen blijft ze trouw haar eitjes leggen. Zo vertederend vind ik dat. 

En ook niet te zuinig hoor. Bovenstaande eieren zijn bijvoorbeeld van afgelopen anderhalve week. Bijna elke dag heeft ze dus wel een eitje gelegd!! Ze is stiekem een super-kip. Dat blijkt wel weer.

Inmiddels is ze 3 weken op weg in haar rui en zijn de grootste kale plekken weer redelijk aan het aangroeien met nieuwe veren.

Op bovenstaande foto zie je duidelijk het verschil tussen de oude veren en de kortere donkerdere nieuwe veren. Al haar staartpennen is ze inmiddels al kwijt en ook haar vleugels missen al een paar van de grote slagpennen. Op dit moment is ze bezig met de veertjes op haar kop. Ze is er nog lang niet maar ik vermoed al wel over de helft.

Zachte rui:

Fops, m'n grijze Orphington kriel pakt het allemaal heel anders aan. Ten eerste is ze een dikke maand geleden al opgehouden met het leggen van eieren. Sindsdien is ze vooral bezig met mooi-wezen. Dat doet ze heel goed.

Pas sinds een paar dagen zie ik bij haar de eerste tekenen van de rui en alles wijst erop dat het bij haar meer op de klassieke manier zal verlopen. Ze ziet er over het algemeen namelijk nog niet echt uit als een kip in de rui vanuit het totaalplaatje.

 Maar als je gaat inzoomen op haar kop en hals zie je daar duidelijk de stekeltjes al zitten. Dit is over het algemeen de plek waar de rui begint. Daarna zal het geleidelijk afzakken naar de rug en borst, daarna de vleugels en tot slot de staart. Fops kennende zal ze daar waarschijnlijk uitgebreid de tijd voor nemen. Ze is over het algemeen een nerveus kipje maar laat zich wat betreft haar kip-taken niet zo druk maken. Eieren leggen, broeds worden? Mwâh.. daar ziet ze het nut niet zo van in, lijkt wel. Ze doet het wel, af en toe. Maar in de verste verte niet met dezelfde overgave als waarin Popo zich in haar kip-zijn stort.

Haha...kippen, het zijn net mensen af en toe.

C: Slome kip, check-up

Dit is Rocky. Ze is niet mijn kip, maar een van de drie grote Barnevelder kippen van Ko. En Ko ken ik weer van het bos waar we altijd onze honden uitlaten. Toen begin dit jaar het lieve oude hondje van Ko overleed besloot hij, ook vanwege zíjn hoge leeftijd, om niet meer opnieuw aan een hondje te beginnen, maar kippen..... dát leek 'm wel wat. Dus vol goede moed begon hij eigenhandig aan de bouw van een kippenhok. Dat viel niet altijd mee in z'n kleine hobbyschuurtje en met z'n slechte rug, maar uiteindelijk stond het er wél! Met als gevolg dat we al gauw samen op zoek gingen naar 3 barnevelders op internet, en nog op dezelfde dag een beetje giebelend in de auto stapten om ze te gaan halen. 3 mooie dames van een jaar oud. Wat een pracht!

Sindsdien houden Ko en ik elkaar op de hoogte van allerhande kippen-zaken. En zo hoorde ik op een gegeven moment dat Rocky, die van het begin af aan toch de dominante kip was geweest, een beetje slomer werd. Ze stopte met eieren leggen, werd gaandeweg verstoten van haar voetstuk en kwam onder aan de pikorde terecht. Ook at ze steeds minder gulzig en verbleef meer en meer op de achtergrond. De andere twee kippen (Okkie en Stokkie) leken nergens last van te hebben
Ko begon zich langzamerhand toch wel een beetje zorgen te maken.

Aangezien Ko zelf niet meer de lenigheid heeft om achter een kip aan te rennen of diep te bukken, ben ik de ren ingegaan om Rocky te vangen en om haar een check-up te laten ondergaan. Niet dat ik de grootste kippendeskundige ben verder, maar misschien kon ik wat vinden.
Zorgvuldig bekeek ik eerst haar kop en snavel. Geen snot of benauwdheid te bekennen, heldere ogen. Ook binnenin haar bek zag ik geen verwondingen of verdikkingen. Daarna voelde ik haar krop, maar die voelde goed. Desnoods een beetje aan de lege kant zo laat op de dag, maar geen sprake van harde -of zure krop. Vervolgens zocht ik onder haar vleugels en veren naar luis, maar ook daar niets. Legnood leek me een beetje vergezocht na anderhalve maand zonder een ei te hebben gelegd, dus inderdaad, ook daar geen afwijkingen. Kontje was ook schoon. Ze poept niet veel, maar dat wat eruit komt is normaal, geen bloed ofzo. Wel was ze in vergelijking met de andere twee kippen, die voor de gelegenheid ook meteen een check-up kregen, behoorlijk aan de lichte kant. Ben speciaal voor haar wat meelwormpjes gaan halen, waar kippen over het algemeen zowat een moord voor doen, ze at er geen één.
Eigenlijk kon ik dus niets vinden waar ik iets zinnigs over kon zeggen. Behalve dan dat het wellicht slim was om naar de dierenarts te gaan want er is overduidelijk iets mis dat ze zo vermagert. Maar wat? Parasieten misschien?

Arme Rocky.

Ko ging dus de volgende middag naar zijn dierenarts, met Rocky in een verhuisdoosje in het aanhangertje van z'n fiets. Na afloop kwam hij bij me langs en gelukkig was ik net thuis van m'n werk. De dierenarts had namelijk gezegd dat ze eigenlijk niet zo veel afwist van kippen en verwees Ko door naar de dichtsbijzijnde kippendeskundige. En dat bleek "mijn" dierenarts Jan te zijn. Die zit wel zo'n 10 kilometer verderop, dus op de fiets niet zo handig. Of ik zou willen rijden? vroeg hij voorzichtig.
Natuurlijk Ko, stap gauw in dan rijden we ernaartoe.

Jan stond ons al op te wachten.
Een mooi gezicht, twee oudere mannen en een kip. Ko deed zo goed als het ging z'n verhaal, Jan hoorde het geduldig aan. Ik vreesde een onoplosbare zaak maar ik blijk gelukkig niet voor niets géén deskundige, want na een klein onderzoek zei Jan stellig: "Bloedmijt!"

-Bloedmijt? En de andere twee kippen dan? Die hebben nergens last van.
-Nóg nergens last van, zei Jan. Die hebben nóg nergens, zichtbaar, last van. Het is niet vreemd dat bloedmijten eerst de zwakste kip uitkiezen, maar als je maar lang genoeg wacht dan volgen zij ook. Het is dit warme vochtige weer, die mijten tieren daar welig op. En als je hok wat kieren bevat dan kun je er haast donder op zeggen dat ze er zijn!

Het lichamelijke bewijs van zijn theorie vond hij bij het kontje van Rocky:

Het komt op de foto niet zo duidelijk over, qua kleur, maar het kontje is dus de plek waar je de naakte huid goed kunt bekijken en die zag er te geel uit, in vergelijking met hoe het hoort te zijn. En dat gelige is een teken van bloedarmoede. (Weer wat geleerd!)
Arme Rocky heeft dus bloedarmoede en voelt zich slap en moe en lusteloos.

Maar het is óók goed nieuws, in de zin dat je er iets tegen kunt doen. Rocky kreeg in ieder geval meteen een spuit met vitamines en een beetje ijzer. Daarnaast ook nog een breedspectrum antibiotica om ervoor te zorgen dat ze door haar zwakte iets meer beschermd was. En Ko kreeg een beetje 'ByeMite' mee om het hok mee mijtvrij te krijgen. Het meest effectieve middel, volgens Jan. Hij gebruikte het zelf ook.

Daarvoor moet je je hok eerst schoonmaken, Byemite oplossen in water volgens de aanwijzingen van de bijsluiter, in een plantenspuit doen en daar vervolgens het hok mee inspuiten. (Vooral bij de zitstok en in naden en kieren.) Kippen kunnen dan trouwens 's avonds weer gewoon in dat hok slapen. Ook slim om buiten in de buurt van het hok op de grond wat te spuiten. Na een weekje nog eens herhalen en klaar ben je. Het is trouwens logisch dat een hok met kieren veel meer risico loopt. Afkitten kan een hoop leed besparen want als deze nachtelijke aanvallen te lang duren kan een kip werkelijk doodgaan door de gevolgen van bloedmijt. Dat zou wel erg lullig zijn!

Wat ook flink kan schelen is om je zitstok 'zwevend' op te hangen, zodat de mijten niet bij de kippen kunnen komen.

Het gemene van bloedmijten is...je ziet ze niet. Ze komen 's nachts tevoorschijn uit hun kiertjes, klimmen massaal op de kip, doen zich tegoed aan een heerlijk bloedmaal en zijn voor zonsopgang weer verdwenen. Wil je ze vinden dan zul je met je vinger onderlangs zitstokken kunnen wrijven. Soms vind je dan bloed, soms vervellingshuidjes. Of je kunt 's nachts met een zaklampje je kip of het hok checken. Bloedluizen zijn van zichzelf geel-grijzig van kleur, maar na hun feestmaal zijn ze vuurrood.

Luizen die een kip overdag op haar lijf kan hebben rondlopen zijn dus nooit bloedmijten, maar bijvoorbeeld veerluizen. Ook geen pretje en zeker een behandeling met een anti-luismiddelen waard. Vraag daarvoor altijd raad bij een dierenarts. En zorg daarnaast voor een goed zandbad.

Inmiddels is Rocky weer thuis na haar grote reis. Morgen wordt het hok schoongemaakt en behandeld en hopelijk trekt ze dan gaandeweg weer helemaal bij. Maar of ze dan ooit weer de dominante kip gaat worden die ze daarvoor was is de vraag natuurlijk. Zolang ze maar gezond en gelukkig is. En Ko een beetje zorgenvrij!

P.S. Net voor de zekerheid in het donker mijn eigen hok en kippen eens goed bekeken, en hun kontjes trouwens ook. Zitstokken en hoekjes afgegaan. All clear. Pfew! Afgezien van broedse neigingen zien ze er verder ook kiplekker uit. Dit gaat voortaan wel mee in de check-up-routine die ik om de zoveel tijd uitvoer, kontjeskleur-kijken, joehoe!