C: Flessentuin

Het klinkt misschien gek voor iemand die al jarenlang een grote moestuin heeft en heel erg van tuinieren houdt, maar als het om kámerplanten gaat dan zijn m'n vingers ineens niet zo groen meer. Op een of andere wijze werkt dat kennelijk niet hetzelfde. In huis heb ik daarom, afgezien van tijdelijke kruidenpotjes of overwinterende planten op zolder, door schade en schande eigenlijk nooit zoveel kamergroen opgebouwd.  (Afgezien van één orchidee uit de erfenis van m'n schoonvader, die wonderwel wél nog steeds in leven is gebleven.)
En op zich was dat allemaal prima verder, die groen-loze woonkamer, maar toch begon ik het steeds meer jammer te vinden. Waarom kan ik het plezier van buiten niet wat meer naar binnen halen?
Daarmee werd er langzaam een zaadje geplant (ha!) naar meer groen in huis en afgelopen zomer had ik meteen het ideale project om een overgang mee te maken.
 
Ik stuitte namelijk op het, op internet bekende, plaatje van David Latimer en zijn 'Bottle Garden'. Ik had die afbeelding al eerder gezien, maar dit keer viel het in meer voedzame bodem (Ha!.. oh sorry voor de flauwe woordspelingen.) De foto laat David zien terwijl hij een grote afgesloten gistfles vasthoudt met daarin een volgroeide, (destijds) 54 jaar oude, eendagsbloem-plant (tradescantia virginiana) die hij in 1972 voor het laatst water had gegeven. Deze flessentuinen waren een periode behoorlijk hip back-in-the-day (zie ook hier) en tegenwoordig weer helemaal bezig met een revival.

 

Dat moet te doen zijn, dacht ik meteen. Hoe leuk is het om één (of meer) kleine eigengemaakte afgesloten eco-systeempjes in huis te hebben staan! Onderhoudsarm maar toch hartstikke interessant én groen.
Op internet is er uiteraard veel te vinden qua informatie over het zelf maken van een flessentuin en hoe dit aan te pakken, maar de meest uitgebreide en duidelijke informatie vond ik op YouTube bij SerpaDesign. Mocht je zelf interesse hebben dan zou ik zeker daar eens een kijkje nemen.

De benodigdheden:

• Een glazen fles (Grote gistflessen zijn erg mooi en retro. De smalle hals is in eerste instantie niet erg handig voor het vullen en planten maar weer wél voor het vinden van een passende stop.) Vaak wel te vinden op rommelmarkten of kringlopen.
• Steentjes, grit en evt. zand (Voor het maken van een drainagelaag onderin de fles.)
• Gaas/Vliegengaas (Voor het maken van een scheidingslaag tussen aarde en grit
• Actieve Kool (Voor het zuiveren van verontreinigingen.)
• Grondmix (Mix voor een vruchtbare, waterhoudende plantlaag.)
• Springstaartjes (Om uitbraak van schimmels te voorkomen.)
• Planten (Die van nature houden van warm en vochtig.)
• Stop (Voor het afdichten van de fles.)

 

De aanpak:

Ik begon uiteraard met de fles. In de tuin van m'n ouders stond al jarenlang een oude (handgeblazen) gistfles in een verloren hoekje steeds groener uit te slaan. Ooit een kringloopvondst van m'n moeder geweest. Hoe geweldig zou het zijn als ik die weer een nieuw doel kon geven! Heb 'm meegenomen en met allerlei flessenborstels weer helemaal schoon en helder gekregen. Daarna goed nagespoeld met een azijnoplossing en schoon water. Ook kocht ik nog twee grotere glazen potten bij de Action (als we tóch bezig gaan maak ik er meteen meer.) Achteraf zijn die twee gekochte potten niet helemaal handig want ik heb tot op heden nog geen stoppen of kurken gevonden die ze kunnen afdichten, de opening is té groot. Dus dat zijn nu zo lang nog open flessentuinen en moeten regelmatig wat water.

Daarna de steentjes. Met een man die als hobby verschillende terraria onderhoudt voor zijn amfibieën hadden we daar al verschillende steentjes voor liggen, van verschillende grootte ook nog. Heel handig. Maar omdat ze steeds hergebruikt worden heb ik ze wel eerst ontsmet.  Dat kan door ze in een pannetje water op het vuur een poosje te laten koken en daarna goed na te spoelen. Weer eens wat anders in de pan! Een poosje in de oven op 100 graden is ook een manier.

De grootste steentjes gaan onderin de fles, daarbovenop wat kleinere. Niet dat dat per se zo moet (je kunt ze ook gewoon mixen of maar één maat steentjes gebruiken) maar zo ziet het er van de buitenkant wat mooier uit vond ik. Alles bij elkaar wel een paar centimeter hoog.

Daarna ging er een rond geknipt stukje vliegengaas in, aan de randen weggewerkt met wat fijnere steentjes zodat je het van de buitenkant niet ziet. Dit gaas zorgt voor een afscheiding zodat de stenen eronder als drainagelaag niet dichtslibben. Hadden we toevallig ook nog een stukje van liggen ook!

Voor de actieve kool-laag kocht ik kleinere geactiveerde koolkorreltjes van de dierenwinkel. (wordt vaak gebruikt voor het filteren van aquaria.) Een potje is maar een paar euro. Soms lees ik ook dat je houtskool (van echt verbrand hout dan wel) kunt gebruiken als alternatief al is dat iets minder zuiverend. Je kunt ook zelf actieve kool maken van houtskool (zie hier) maar dat klonk me iets te omslachtig allemaal. Deze actieve kool-laag helpt de afgesloten kringloop straks zuiverder te houden, dus redelijk belangrijk.

 

Tot slot doe ik er zelf nog een klein laagje brekerszand overheen (van de bouwmarkt) Ik gebruik dat zelf altijd in m'n kippenhok als bedekkingslaag dus ook dat had ik nog staan. 

 

Vervolgens gaat er een laag grondmix bovenop, de laag waar straks de planten in gezet gaan worden. Als basis heb ik een deel potgrond van DCM ecoterra potgrond gebruikt (want ecologisch), met daarin ook een flinke hand veenmos gemixt (Sphagnum). Dit veenmos kan heel veel water in zich opnemen (en dus ook weer afgeven) wat fijn is voor plantjes in een gesloten ecosysteem. Dat veenmos had m'n man nog liggen maar kun je ook gewoon kopen. In Nederland mag je het niet uit het wild halen. Je kunt anders ook nog altijd een handje kokospeat toevoegen. Dat heb ik nu niet gedaan.

De lagen hebben nu zo ongeveer 1/3 deel van de pot ingenomen, een iets dikkere laag aarde t.o.v. de grindlaag.

Het leukste deel van deze hele flessentuin zijn natuurlijk de plantjes! Die had ik uiteraard niet in huis en niet álle plantjes zijn hiervoor ook zomaar geschikt. Het meest succesvol zijn plantjes die van nature van een beetje warme en vochtige omstandigheden houden. En ook fijn, dat ze niet héél snel groeien. Zelf ging ik voor een grote favoriet, het mozaiekplantje (Fittonia verschaffeltii) die heb je in verschillende kleuren. Ook de pannenkoekplant (peperomia argyreia) leek me leuk. De graslelie (Chlorophytum comosum) groeit bij nader inzien wel erg snel en heb ik uiteindelijk toch maar niet gebruikt.

Ik ben daarvoor trouwens niet naar een tuincentrum gegaan maar vond iemand die kleine stekjes verkocht op marktplaats. Ideaal want zo is het goedkoper en je hebt sowieso maar kleine plantjes nodig anders krijg je ze niet door de flessenhals heen. Heb ze eerst aan laten slaan in kleine potjes aarde en na een paar weken overgezet in de fles. Maar zo bij elkaar zag het er nog maar karig uit.

Omdat de jongen van SerpaDesign zo weg is van de kruipende eikenbladficus (Ficus quencifolia) kwam ik bij m'n zoektocht daarnaar uit op de site van dutch-rana, een website voor allerlei tropische terraria benodigdheden. Daar viel ik ook voor de kleine zuidzeepalm (biophytum sensitivum) en de bromelia (crypthantus bivittatus-red star).

Met 5 verschillende plantjes leek de flessentuin me wel compleet. In het begin is het natuurlijk wat leeg maar als de planten gaan groeien wordt het vanzelf voller. Het leuke is juist als je dat in de loop van de tijd ziet gebeuren.

Ik heb nog gedacht aan wat 'landscaping', het toevoegen van takjes, stenen of kristallen. Er zijn ook mensen die er kleine ornamentjes tussen zetten. Maar eerlijk gezegd liet de opening van de hals en de vorm van de fles niet veel bewegingsvrijheid toe. Ik was al blij dat ik de plantjes er met enig fatsoen in kreeg. Veel gefriemel met lange stokjes. Een iets wijdere hals zou in deze wel wat werkzamer zijn geweest. Heb het hierbij gelaten.

Als finishing touch gingen er ook wat springstaartjes (Collembola) bij. Een soort primitieve oer-insectjes. Die dragen bij aan de kringloop doordat ze schimmels en afvalresten eten. En door die rare hobby van m'n man hebben we die óók gewoon in huis. (of nou ja, in het schuurtje dan.) Alternatief zouden er ook pissenbedden of compostwormen in kunnen, maar heb het voor nu bij de springstaartjes gehouden. Die kun je trouwens gewoon kopen in sommige speciaal-dierenwinkels. Je ziet ze overigens niet verder, vallen helemaal weg tegen de donkere ondergrond.

Als allerlaatste bestelde ik nog een kurken dop waarvan mijn maat natuurlijk net uitverkocht was. Maar dat was het uiteindelijk dan. De flessentuin, máánden na aanvang, eindelijk helemaal af. Voor de dop erop ging heeft de fles soms nog even open gestaan. De inhoud moet niet te droog, maar ook niet té nat zijn op het moment dat je 'm afsluit. Een beetje condens in de ochtend is normaal en de bedoeling, maar het moet ook weer niet de hele dag beslagen zijn.
Ook mag de fles niet in de volle zon komen te staan, het glas werkt als een broeikas en daar kunnen de plantjes niet tegen. Af en toe draaien voor een evenwichtige groei is wel aan te raden.

Alles opgesomd is bovenstaande illustratie een goede samenvatting van het geheel. Maar google zeker ook op flessentuin en/of bottle garden als je meer verhalen hierover zoekt.

Ik herinnerde me later nog een plaatje uit m'n VWO-biologieboek van de middelbare school. Vraag me niet waarom maar 25 jaar na dato heb ik dat boek nog steeds niet weggedaan. Het experiment van Priestley stond daarin geïllustreerd. Op internet staat dat experiment wat anders beschreven (met brandende kaarsen erbij) want zoals bovenstaande gedeeltelijk suggereert (namelijk dat een plant alleen onder een stolp niet overleeft) daar klopt natuurlijk niets van. Overruled door het experiment van eerder genoemde David Latimer!! Dat van dat muisje, dat klopt dan helaas weer wel.
Grappig genoeg ontdekten ze pas 250 jaar geleden dat onze lucht feitelijk schoon bleef door het ons omringende groen. Met die kennis kun je dus eigenlijk beter een boom planten dan een flessentuin opzetten, maar gelukkig heeft deze flessentuin er in ieder geval wel alvast voor gezorgd dat er in huis inmiddels heel wat verschillende stekjes staan (van graslelie, eikenbladficus en meerdere kleuren mozaiekplantjes) en dat er een speciaal plantentafeltje is gekomen waar óók nog een plekje voor een calathea vrij was. Zo heel langzaamaan worden ook m'n vingers binnenshuis groener!

C: Platvoets

Ik heb altijd graag op blote voeten gelopen. Als kind, maar ook nu nog. Zodra ik thuiskom gaan m'n schoenen uit en in de winter hooguit een paar huissloffen aan. Een gewoonte die ik denk ik van m'n moeder heb overgenomen want ook zij liep in mijn herinnering thuis altijd blootvoets rond. Ik kan me haar goed verzorgde rood/oranje gelakte teennagels die vol contrast uitstaken tegen moestuin-zanderige zwarte tenen nog goed voor de geest halen. Mijn vader daarentegen wordt al kriebelig bij het idee dat hij een stukje op sokken over een verder gladde vloer moet lopen. Hij lééft in z'n schoenen die hij volgens mij 's ochtends als eerste aantrekt en 's avonds als laatste uit. Bij wijze van spreken dan.

Nu mijn moeder flink dement in het verzorgingstehuis zit en, net als zoveel inwoners daar, niet zo heel vast meer loopt, is voor haar op sokken of blote voeten lopen verleden tijd geworden. Een beleid vanwege valgevaar, neem ik aan. Maar met dit mooie weer laat ik haar soms nog wel eens aan m'n arm blootvoets over het frisse gras in de binnentuin lopen. Of ik geef haar een voetenbad met een massage erbij. Haar tenen zijn niet meer mooi gelakt, maar ontsiert met kalknagels. Haar voeten voelen stijf en oud, net als de rest van haar broze lijf.
Het stemt me soms moedeloos, dit hele aftakelingsproces dat we via haar de afgelopen jaren steeds intensiever en van steeds dichterbij meemaken. Niet alleen de geestelijke (alzheimer) kant, maar zeker óók de lichamelijke. De kleine kwaaltjes die ooit onschuldig leken te beginnen maar intussen in groot tempo steeds ontwrichtender zijn geworden.

Ik vind het verschrikkelijk dat mijn moeder dit proces op deze manier moet ondergaan en wordt me tegelijk steeds bewuster van de vraag in hoeverre je er jezelf op kunt voorbereiden. Is er een manier om wat duurzamer ouder te worden? Lichamelijk mobiel dan ook vooral, zodat je niet stram en stijf aan je stoel gekluisterd raakt. Met mijn 45 jaar ben ik tenslotte (hoe is het mogelijk?!?) echt al wel van middelbare leeftijd. Uiteraard nog te jong als het gaat over geriatrische klachten, maar ook weer niet zo jong dat ik nog de illusie heb van een eeuwige jeugd. Laten we wel wezen.
Is er een manier om je mobiliteit zo lang mogelijk te behouden? Dat antwoord zou misschien wel eens bij je voeten kunnen starten.  Het kan een soort tunnelvisie zijn hoor, maar nadat ik een poosje terug voelde dat ik spierpijn kreeg onder in m'n voeten nadat ik een ochtend (spontaan en vanuit een soort nostalgie) met dit warme weer op blote voeten m'n lange ochtendwandeling door het bos had gedaan, en ik toevallig ook nog op internet tegen een bericht over barefoot-walking stuitte, is er een serieus balletje gaan rollen waar ik meer informatie over ben gaan zoeken.
Ik ben geen specialist en ik wil niemand iets aanpraten. Ik deel hier voornamelijk mijn zoektocht en gedachtegang.

De theorie:

Wij hebben een lichaam dat in de voorgaande miljoenen jaren is geëvolueerd naar rechtop lopend. Onze botten, pezen, onze houding, alles is zo ontwikkeld dat we perfect in staat zijn om rechtop te staan. Een vernuftig ontwerp, maar wel een ontwerp dat is ontstaan met voeten eronder die gewend waren barrevoets rond te lopen. Ik heb daar zelf niets tegenin te brengen.
Op het moment dat je in die basis nou iets aan gaat passen, al is het zoiets kleins als met verhoogde zolen, dan heeft dat meteen effect op de rest van je lijf; de stand van je knieën, je bekken, je rug, en hun positie te opzichte van elkaar. Je past je houding daar op aan. Jarenlang geeft dat geen echte problemen, maar als je je houding meer gaat belasten, of als je ouder en meer versleten raakt dan kan die aangepaste houding voor problemen gaan zorgen. Ik geloof die gedachtegang wel.

Maar niet alleen je houding, ook je voeten zélf doen allerlei aanpassingen als je schoenen draagt. Als je voetfoto's vergelijkt van primitief levende volkeren versus westerse schoenendragende volkeren dan valt als eerste de breedte van de tenenboog op. Bij onze westerse voeten lopen de tenen vaak spitser toe vanwege de opgesloten smalle vorm van onze schoenen. Bij voeten die altijd alle ruimte hebben gehad zit er beduidend meer ruimte tussen de tenen met het grote voordeel dat het de voet/het lichaam daardoor veel meer stabiliteit geeft. Deze brede voetvorm zie je ook terug bij de voetjes van babietjes, die uiteraard nog niet op schoenen hebben gelopen.

Aandoeningen zoals bunion/hallux valgus (zo'n dikke uitstekende knobbel aan de zijkant van je grote teen), klauw- of hamertenen en eksterogen/likdoorns of zelfs zenuwpijnen in de voet zijn vaak gevolgen van het dragen van (te nauwe) schoenen. En onze standaard schoenen zijn per definitie te nauw bij de tenen.
Daarnaast zijn de zolen van onze schoenen vaak dempend, of voorzien van een steunend voetbed. Dit maakt de spieren van je voeten zwakker omdat ze zelf niet meer zo hard hoeven te werken, met allerlei gevolgen van dien.

Zo had ik het zelf nooit bekeken. Tijd om m'n eigen voeten eens kritisch onder de loep te nemen. Ze lopen inderdaad ook een beetje spits af. M'n kleine tenen zijn ietwat op hun zij gerold en knus tegen de naastliggende teen gekropen. Ik heb een paar klauwtenen (omdat ik waarschijnlijk lang niet wilde accepteren dat ik eigenlijk maat 42 heb, in ieder geval aan m'n rechtervoet die iets groter blijkt te zijn gegroeid.) en vermoedelijk een paar hele kleine niet-pijnlijke eksteroogjes onder op de bal van m'n voet. Zou niet weten wat het anders is. Verder wat rare eeltplekjes hier en daar, een kalknagel (die ik zorgvuldig steeds afschuur). Nou ja, en kennelijk toch niet heel erge sterke voetspieren, gegeven het feit dat ik van die ene wandeling zo'n specifieke voet-spierpijn had gekregen. (En ik zou mezelf echt wel een ervaren wandelaar willen noemen, op schoenen dan. En een notoire niet-schoenen-loper in huis.)  Sowieso, als ik m'n tenen samenknijp schiet er onder m'n voet al snel iets in een kramp. En m'n teengewrichten knakken ook gedurende de dag, net als m'n enkels. Op m'n rechtervoet zit verder nog een kleine pijnloze tarsal boss (botknobbel) op de wreef.

Ik vind m'n voeten niet mooi (want: te lang, te smal, te plat, te wit en te aderig) maar zou ze nooit hebben bestempeld als probleemvoeten. (want: geen pijn of echt ongemak). Toch geven ze genoeg signalen dat ze onnatuurlijk gevormd zijn. Is dat erg? Tot dusver niet echt, maar blijft dat ook zo als ik ouder en versleten raak....? En kan het voor die tijd ook preventief beter als ik dat zou willen?

Blootvoets of platvoets?

Nou ja, dat kan dus inderdaad. En daar is een hele cultuur omheen ontstaan. Barefoot-walking is zowat een levensstijl. En voordat je denkt dat het alleen inhoudt dat je daadwerkelijk alléén nog maar blootvoets gaat lopen (Is dat niet slecht, koud, vies, pijnlijk, sociaal onwenselijk in het openbaar behalve op het strand?...Geloof me, die gedachten bekoren mij ook niet.) Het antwoord is "Néé", zo extreem hoeft het helemaal niet.

Er bestaan schoenen hiervoor. Schoenen bewust zónder een voetbed of verhoogde hak (zelfs niet een héél klein beetje verhoogd) zodat je houding in de natuurlijke lijn komt te staan en je voetspieren zelf weer het steunende werk moeten doen. Hele lichte schoenen ook, met een extreem dunne en flexibele zool (en optioneel met een thermisch inlegzooltje voor de winter) zodat je voetgewrichten kunnen meebewegen met de ondergrond. Schoenen met extra veel teenruimte vanwege de natuurlijk gevormde teenboog waardoor je tenen weer alle ruimte krijgen. Schoenen die je het meest een blote-voeten-gevoel geven maar daarnaast ook bescherming in de vorm van temperatuur en hygiëne, tegen wonden en vooral ook rare blikken want ze zien er niet eens per se stom uit. (nou ja, sommige wel.)
Ze zijn te vinden onder de naam minimalistische schoenen, zero-drop- of barefoot shoes. En een groot gedeelte van het assortiment is gereserveerd voor hardloopschoenen (er is een hele cult rondom het rennen op 'blote voeten'.) maar er zijn zeker ook gewone dagelijkse schoenen te vinden.

Tenen corrigeren:

En er bestaat ook nog zoiets als teenspreiders. Ja, heus! Ik had er nog nooit van gehoord, want waarom ook? Maar teenspreiders zijn een soort zachte vormpjes die je om je tenen kunt doen en waar je (in schoenen met een ruime teenboog dan wel) gewoon mee kunt rondlopen of sporten zonder dat iemand er ooit weet van krijgt. Het duurt wel héél lang voor de stand van je tenen zich aanpast (denk eerder aan jaren ipv maanden, net zoals een tandenbeugel eigenlijk), maar gekantelde tenen, klauw- of hamertenen, bunions én spits toelopende tenen kun je er mettertijd mee corrigeren. En zo het schijnt ook voet(zenuw)pijn verhelpen. 

Dus?

Dus nou, je raadt het misschien al. Ik ben een tenenspreidend en minimalistische-schoenen-dragend avontuur aangegaan (Ik noem mezelf voor het gemak maar gewoon "platvoeter") en al een dikke anderhalve maand op weg inmiddels. M'n vader verklaart me voor gek uiteraard en m'n man verzuchtte lachend nog eens wat ik nóu weer van internet had opgeduikeld. Van Mirjam weet ik het eigenlijk niet precies, zij wacht de resultaten van haar gekke zusje met interesse af denk ik.

Over de teenspreiders kan ik nog niet heel veel vertellen qua resultaat, daarvoor is het nog veel te vroeg, maar over de platte schoenen ben ik er al uit. Die ommezwaai is gemaakt. Het is wennen en het is ook langzaam overstappen, maar ik vind het heerlijk. En ongelogen, binnen een week merkte ik een andere manier van lopen. Een kleine kanteling in de bekken, minder holte in de rug, kortere passen, lichtvoetiger, en zonder verder zweverig te willen zijn ook 'aardser'. Dat laatste is lastig uit te leggen maar het voelt inderdaad als een natuurlijkere, meer bedoelde manier van lopen.
Ik zal mijn persoonlijke bevindingen nog wel wat uitgebreider delen want het gaat allemaal niet zonder slag of stoot en ik vind verder weinig gebruikerservaringen op internet.

Bovendien heeft dit hele platvoet-gebeuren een andere bron aangeboord toen ik op de site van Katy Bowman kwam. Zij is een expert op het gebied van biomechanica en bestudeert de menselijke beweging en de gevolgen daarvan. Zij pleit voor veel meer 'natuurlijk bewegen' gedurende de dag (vooral wandelen, maar dan wel in een goede houding) en minder voor bijvoorbeeld sporten (halleluja) om een gezond werkend lichaam te verkrijgen waar je tot in hoge leeftijd mee vooruit kan. Ook zij is een groot voorstander van platvoets lopen en schrijft over haar theorieën in tal van boeken op dit gebied. Ik ben nu bezig in haar boek "Move your DNA". Maar goed, dat is voor een andere keer.

Het lijkt er op dat deze zomer wat beweeglijker gaat worden dan aanvankelijk gedacht, maar het hele idee van fitter, soepeler en meer in balans spreekt me na afgelopen jaar wel aan.

Wel even een woord ter waarschuwing. Ik wil niet beweren dat het dragen van minimalistische schoenen of teenspreiders zomaar voor iedereen de uitkomst is. Er zijn ongetwijfeld aandoeningen of ziektes die het ongeschikt maken om bijvoorbeeld van steunzolen af te stappen. Ga sowieso naar een specialist als je klachten hebt, maar ook bij twijfel is het altijd slim om verder onderzoek te doen of een arts te benaderen. Niet om mezelf in te dekken, maar omdat het áltijd slimmer is je eigen verantwoordelijkheid te nemen.