Afgelopen vrijdag de allerlaatste advertentie ingeleverd voor tuincentrum Soontiëns. De reeks zit erop. Was erg leuk om te doen en ik hoop dat het voor het gewenste effect heeft gezorgd qua reclame voor het tuincentrum. Ver weg van de geijkte "vier-halen-drie-betalen" advertenties die normaal in de krant voorkomen, en soms zelfs een beetje ironisch..
Ik ben natuurlijk bevooroordeeld over Soontiëns want het zijn vrienden van me, maar daarom weet ik dat het ook achter de schermen allemaal professionele hardwerkende mensen zijn met hart voor de zaak en de natuur. Niet alleen in het tuincentrum krijg je goed advies, ook qua hoveniers, boomverzorging en stadsgroen spelen ze op hoog niveau met oog voor ecologie, biodiversiteit en duurzaamheid.
Wist je dat ze op dit moment één van de (slechts) drie tuincentra in Nederland zijn waar bijvoorbeeld alle producten die schadelijk zijn voor de bijen zijn verbannen? Dat zijn kleine signalen waar het bedrijf als geheel voor staat en dat doet me goed.
Het was dus een eer om iets voor ze te kunnen betekenen. Hierbij alles nog een keer op rij. En mocht je nou redelijk in de buurt wonen en in zijn voor een gezellige kennismaking met het tuincentrum..kom dan langs tijdens de Crafty Gardens markt op 2 juni. Zie laatste advertentie. (meer info hier) Gezellig hoor!
Door nieuwe ontwikkelingen in de moestuin is mijn lapje grond opeens verdubbeld! Ben er al een aantal dagen zenuwachtig over. Eerst over de mogelijkheid dat het zou kunnen gaan gebeuren, daarna over het feit dat het ook echt is gebeurd.
Het zit zo. Vorig jaar heb ik de helft van een dubbele tuin over kunnen nemen van iemand die de grootte daarvan niet meer aankon. Dat was ook wel een beetje aan de tuin af te zien want het stond er allemaal behoorlijk verwaarloosd bij. Dat weerhield me er echter niet van om flink aan de slag te gaan (getuige al mijn vorige blogs over het nieuwe stukje moestuin). Maar hoewel de ene kant van het pad dus weer een beetje onder controle gebracht werd, bleef het aan de andere kant stil en wellustig doorgroeien.
Na de meivakantie ben ik toch maar poolshoogte gaan nemen bij m'n buren, want je mag toch verwachten dat je rond die tijd aan een nieuw seizoen bent begonnen, misschien was er wel wat ergs gebeurd?
Na een dikke week kreeg ik mail terug. Ze hadden na lang beraad besloten om ook de andere helft van de moestuin op te geven en de grote kas die erop stond te verkopen.
Daar begonnen de zenuwen..
Stiekem had ik namelijk al wel gefantaseerd over dat tweede stukje tuin, en de kas. Hoe geweldig het zou zijn als ik dat over zou kunnen nemen als het zover zou komen. Maar tegelijkertijd verwierp ik het idee ook. Ik wist hoe moeilijk de buren het al hadden gevonden om het ene deel op te geven, dus het leek me niet erg realistisch om te verwachten dat ze het helemaal van de hand zouden doen, vooral met zo'n grote kas erop.
Maar ja.. ondertussen gebeurde er nog steeds niets in de tuin.
Zenuwen dus, want opeens werd het wel realistisch. Zouden er al andere gegadigden zijn? Zou het bestuur ermee akkoord gaan? (want officieel mag je pas uitbreiding van je tuin als je minimaal één jaar lid bent en dat ben ik nog niet.) Meteen een mail terug gestuurd dat ik wel geïnteresseerd was mits het ook mocht van de vereniging.
En dan wachten..
Een akelig lange 38 uur van regelmatiger dan normaal je mail checken, hopen, fantaseren, jezelf weer herroepen.
Toen het verlossende telefoontje. Ik was de eerste gegadigde, de vereniging ging akkoord met de uitbreiding van de tuin en de prijs van de kas was meer dan redelijk. Ik hoefde alleen maar ja te zeggen.
JAAAAAAAAAA!!!!! (Dat was het inwendige gevoel.. in werkelijkheid bleef ik beschaafd opgewonden.)
En hier heb ik ja op gezegd. Links van het pad zie je m'n bakken liggen. Rechts het nieuwe stuk.
In al m'n euforie zie ik alles ietwat zonnig in dus al dat zevenblad rondom de kas...... Mwâh..een peulenschilletje..
Want die kas.. Die KAS!! oh. Ongeveer 3 bij 4 meter, dat worden tomaten, komkommers, aubergines!!
en pepers, paprika's en winterzaailingen en, en, en.... oh, VAN ALLES!!
Er moet nog wel een beetje geruimd en gepoetst worden. (Sprak zij weer optimistisch.)
Het gelukkige gevoel is nog niet gaan liggen. Ben als een kind zo blij. Mijn realistische kant piept er af en toe tussendoor met de hysterische vraag hoe ik dat allemaal dacht te gaan bolwerken, dat wieden, bewerken, schoonmaken, planten, bijhouden etc. maar dan komt er weer een golf van praktische naïviteit overheen die zegt dat het heus niet allemaal in één seizoen op orde hoeft te zijn.. Hoewel de kas toch wel bovenaan het prioriteitenlijstje is gekomen. Met stip!
Als cadeautje voor mezelf, om dit heugelijke feit te vieren, heb ik een boek besteld. Het komt pas in december uit maar ik voorzie dat het precies in m'n straatje past. Met illustraties van Golly Bard's Drawing Room kan er al niet veel mis mee zijn. Tegen de tijd dat ik weer met warme sokken en thee bij de kachel zit valt dit boek dan op de mat, vol inspiratie voor het volgende seizoen. Net als de kas een warmhoudertje!
Een stapsgewijze opsomming over het opzetten van een ecologische moestuin op zandgrond.
Vandaag deel 7:
De bodem in goede conditie:
Afgelopen meivakantie heb ik veel in de moestuin gewerkt, maar niet het soort werk wat ik gepland had staan. Hoewel ik m'n zinnen had gezet op het mulchen van de paden, het maken van een pergola voor de druif en het herstellen van het tuinhekje... werd ik min of meer gedwongen om het onkruidprobleem in het achterste deel van de tuin aan te pakken.
Tja.. dat achterste deel, heel handig verstopt achter de frambozenstruiken, maar toch nog wel een stuk van zo'n 4 x 13 meter. Ik had het plan om me om dat stuk nog niet al te veel druk te maken dit jaar. Heb m'n handen eerlijk gezegd meer dan vol aan het voorste (moestuin)deel, maar toen ik zag hoe daar na een paar regenbuien het zevenblad ontploft was....als één dikke grasmat 30 cm. hoog... toen kon ik het niet echt meer ontkennen. Bovendiep kroop dat zevenblad ook gestaag over de tuingrenzen naar de buren, dat kun je als fatsoenlijk mens niet maken. Dus met de duizelingwekkende snelheid van een vierkante meter per uur ben ik rigoureus de strijd aangegaan om zo mogelijk alle worteltjes uit te pluizen die in de grond zaten. Langer dan 4 uur op een dag hield ik het niet vol en na 10 van die dagen heb je het allemaal wel zo'n beetje gehad, hoewel je dan wel een redelijk goed beeld hebt kunnen vormen van wat voor grond je zo ongeveer hebt.
Zandgrond is van nature vrij arm en dat was ook het gevoel wat ik bij dit stuk grond kreeg. Dat het leeg was. Een van de dingen die ik bijvoorbeeld deed was alle wormen tellen die ik bij het minutieuze uitpluizen van de onkruidwortels in de grond tegenkwam. Had een gemiddelde van 6 wormen per vierkante meter, wat mij belachelijk weinig leek. Daarnaast amper andere beestjes, of überhaupt iets van organische massa in de bodem. Bij elke meter die ik onder handen nam groeide het besef dat er nog heel wat meer werk te wachten stond om van deze bodem een vruchtbaarder geheel te maken.
Thuis ging ik op zoek naar informatie over grond en bodemleven, en zo stuitte ik op een aantal documentaires die me nieuwe informatie gaven, heersende overtuigingen bevestigden of me over het algemeen aan het denken zette over hoe ik zelf met mijn grond en tuin om zou willen gaan.
A farm for the future:
De eerste documentaire die ik zag was een prachtige BBC uitvoering van Rebecca Hosking. Een Britse filmmaakster die op dat moment op het punt stond om de traditionele boerderij van haar vader over te nemen. Hoewel het meer de nadruk legt op de manier hoe de boeren en de landbouw op een duurzamere manier de toekomst tegemoet kunnen (of moeten) treden, geeft het ook veel raakvlakken met de moestuinders. Beiden werken namelijk (al is het op een andere schaal) met grond en gewas. Om die zo duurzaam, vruchtbaar en zelfvoorzienend mogelijk te maken is het belangrijk om je grond te kennen en te respecteren. Maar vooral de noodzaak om het zo duurzaam te doen opende m'n ogen voor het grotere geheel. Ik heb de documentaire inmiddels al een paar keer bekeken en raad iedereen aan om er even een uurtje voor te gaan zitten. Een interessante zoektocht naar alternatieven en goed onderbouwt met een prettige flow erin. Nederlands ondertiteld.
Dirt! The Movie:
Een andere documentaire die ik later zag was Dirt! The Movie. Hier wordt vooral ingezoomd op de bovenste laag aarde (of topsoil zoals ze het in het Engels noemen.) de laag waar we met het telen van onze gewassen het meest van afhankelijk zijn, en hoe daar op mondiaal niveau mee om wordt gegaan met alle gevolgen van dien. De sfeer is hierbij wat rauwer en ongemakkelijker. Het duurt ook een hele tijd voordat het omslagpunt wordt gemaakt naar nieuwe initiatieven en oplossingen. Toch een heel inzichtelijke film die in alle facetten probeert uit te leggen waarom die bovenste laag aarde zo belangrijk is voor mens en dier. En hoe alles met elkaar verbonden is.
Back to Eden:
Tot slot kreeg ik nog de tip om te kijken naar deze film over Paul Gautschi. Een man die een onmogelijk stuk grond vruchtbaar kreeg zonder daar al te veel werk aan te hebben. Het is wel een beetje op z'n Amerikaans gebracht en daarnaast is Paul Gautschi ook nog een zeer religieus man die kwistig met bijbelcitaten strooit om z'n overtuiging kracht bij te zetten. Maar dat neemt niet weg dat het onderliggende principe interessant is. Het gaat net als bij de documentaire van "a farm for the future" uit van wat ze ook wel forest gardening noemen, bostuinieren. Kortweg dat je de methode kopieert waar bossen al eeuwenlang en zonder teveel invloed van mensen op floreren. Namelijk de grond bedekken met organisch materiaal en het verder zo veel mogelijk met rust laten zodat het bodemleven ongestoord z'n werk kan doen. Ondanks dat het klimaat en de grond bij Paul Gautschi compleet het tegenovergestelde is van hier werkt de methode hetzelfde, het kijken wel waard dus.
Dus ik ben er inmiddels wel achter dat je niet een, twee, drie een perfecte grond kunt verwachten maar dat het een kwestie is van verstandig bodembeheer en geduld. Het braak liggende stuk wat ik nu heb (bijna helemaal klaar met onkruidvrij maken) kan in ieder niet zo blijven liggen. Dat is wel het stomste wat ik na al dat werk van opschonen kan doen. Ook al ga ik het dit jaar nog niet gebruiken om op te tuinieren.
Mijn plan van aanpak is dus als volg:
.
-Allereerst ga ik de grond mesten met goed verteerde compost. Kost op onze vereniging 0,70 cent per kruiwagen. Dat is de investering dus niet.
-Vervolgens ga ik er een groenbemester op zaaien, zoals phacelia/klaver, of later in het jaar winterrogge. Groenbemesters kunnen voedingsstoffen in de bodem opnemen en opslaan in de wortels om het later langzaam weer af te geven zodat er minder weg kan spoelen door de regen. De begroeiing gaat verder nog onkruid tegen en de plant is daarnaast in bloei ook nog eens een goede bijenplant.
-Tussen de rijen groenbemester breng ik mulch aan. Mulch is eigenlijk niets anders dan een organische stof die de grond beschermt tegen droogte, teveel regen, inwaaiend onkruid etc. Paul Gautschi is helemaal weg van boomsnippers, maar gemaaid gras, stro, bladcompost e.d. werkt ook. Deze mulch wordt langzaam opgegeten door het bodemleven.. tenminste, als je dat hebt.
-De 6 wormen per vierkante meter zitten me nog steeds dwars. Ik wil uiteindelijk minstens het tienvoudige daarvan!! Als je meer organisch materiaal aanbrengt zullen als het goed is ook de wormen gaan toenemen, maar je kunt ook wormen uitzetten.. Ja serieus! Hier kun je online wormen kopen om uit te zetten in je tuin. Compostwormen voor in je composthoop of mixwormen voor tussen je planten. Kijk ook hier voor een filmpje.
-In de achterste hoek van de tuin ga ik een traditionele composthoop opzetten om ook zelf compost te kunnen maken. Maar daarnaast komen er ook composttorens in de bedden zélf. Dat is een manier om helemaal ter plaatse te kunnen composteren en de wormen de compost zelf door het bed te laten vervoeren. Helemaal makkelijk. Inmiddels heb ik al in 4 bedden zo'n composttoren ingegraven. Foto's en uitleg volgen snel.
-Een andere manier om je bed op te zetten is volgens het pricipe van de Hugelkultur of Sandwich/ Lasagna gardening. Ook manieren om meer organisch materiaal in te brengen in de grond. Best interessant om je eens in te verdiepen.
Het lijkt allemaal heel veel werk maar eigenlijk gaat het er juist vanuit dat als je grond eenmaal goed is en beschermd wordt, je juist haast geen werk of omkijken ernaar hebt. Duidelijk is het in ieder geval wel dat een investering in de grond, een investering in het totaal is. Een duurzame en natuurlijke aanpak is daarbij de slimste keus want dat is de manier waarop de grond het zelf wil.
In de meivakantie heb ik Mirjam een keertje verrast met een spontaan zussendagje. Tenminste, ik had haar gebeld om te zeggen dat ze die en die vrijdag om 9 uur 's ochtends naar mij toe moest komen want "dan gingen we iets leuks doen". Makkelijke kleren vereist. Wat we precies zouden doen bleef nog even geheim.
Pas toen we op de bewuste vrijdagochtend ter plaatse bij de voordeur van Mieke Langenhuizen in Veldhoven arriveerden werd het duidelijk, want overal op de oprit stonden al gevlochten of losse wilgentenen. We waren overduidelijk beland bij 't Wilgennest.
De week ervoor was ik bij toeval op Mieke's site terecht gekomen en had haar meteen gebeld met de vraag of het mogelijk was om op de zogenaamde "snuffelmorgen" die gepland stond een piramide/plantensteun van wilgentenen te maken, om m'n zus mee te verrassen, en dat kon.. zodoende. Het leek me zo leuk om samen iets te maken voor onze moestuinen.
We hadden trouwens het geluk dat we de enige twee waren die hadden ingeschreven op de snuffelmorgen en zo kwam het dat we zo goed als privéles kregen.
Allereerst begonnen we met het afknippen van de dikkere (tweejarige) wilgentenen, die het geraamte zouden gaan vormen van onze piramides. Gestoken in een grote speciekuip met zand voor de steun. Met de jongere eenjarige tenen, die een week in het water hadden gelegen voor soepelheid, zouden we gaan vlechten. Beide van het ras Belgisch rood.
Het vlechten zelf is op zich niet zo moeilijk alleen moet je maar net weten hoe je bijvoorbeeld een begin en een eind maakt en hoe je tussendoor overgaat op nieuwe tenen. Mieke kon ons dat allemaal ter plekke uitleggen.
En zoals je ziet gingen we meteen voor de grootst mogelijke optie. Mirjam verrekt haar nek bijna!
En extra gezelligheid op de koop toe met de mooie rooie workshopkater, die al die bewegende wilgentenen wel interessant vond. Of soms van een nabijgelegen schuurdakje de boel goedkeurend in de gaten hield.
Jammer dat het zonnetje niet echt voor langere tijd doorbrak, maar we waren eigenlijk steeds zo druk bezig (met vlechten of kletsen) dat het niet veel uitmaakte. Uiteindelijk kozen we voor een piramide met alleen maar horizontale banden (of kimmen), de spiraal die we in eerste instantie in gedachte hadden pakte minder mooi uit dan we wilden. Mirjam checkt de achterkant nog even.
Bijna klaar, puntje nog vastmaken en de losse teentjes bijwerken..
en tadááááá... dan heb je ook wat!
Wel handig dat ik een open dakje heb in m'n auto (en dat het niet regende) want anders zijn het wel grote gevallen om te moeten vervoeren. Dus ook maar meteen naar zowel mijn als Mirjam's moestuin gereden om onze piramides neer te zetten. Konden we meteen elkaars tuinwerkzaamheden van de afgelopen tijd keuren!
Trouwens, ik vond het zo leuk dat ik meteen een paar dagen erna ook een (nogal rustieke) piramide heb gemaakt voor m'n sperziebonen. Van gewone stokken die ik afgelopen winter al uit het bos gesprokkeld had toen ze daar de hei aan het opschonen waren. Op internet had ik een tutorial gevonden over het samenknopen van een driepoot. Het is handig als je die al kan samenknopen terwijl het nog op de grond ligt, vooral als het een hoge is anders kun je er haast niet meer bij of kiepert er om de haverklap een stok om.
Thuis ook meteen de zaadjes voor de klimmende Oost-Indische kers in de week gelegd zodat ze zo snel mogelijk tegen de wilgentenen piramide aangeplant kunnen worden. De Oost-Indische kers is een goede lokker voor insecten die ik bij de pompoenen en courgettes plaats, want daar is een hoop de bestuiven.
Als het nou ook nog eens zou ophouden met regenen de hele dag dan zou ik weer even naar de moestuin gaan om alles te bewonderen!
Onder het mom van "inspiratie moet je delen" wil ik graag de aandacht brengen op de geweldige serie-reeks van Alys Fowler. Ooit presentatrice van BBC-Gardeners World bracht ze een paar jaar geleden een boek uit met de titel: "The Edible Garden". In tuintijdschriften heb ik het toen wel voorbij zien komen maar ik was destijds duidelijk minder in een moestuin-mind dan nu. Pikte het niet echt op. Kwam er pas in de afgelopen meivakantie achter dat ze bij de BBC ook een televisiereeks had gemaakt bij dat boek wat helemaal op YouTube staat om te bekijken. Al na een paar minuten in de eerste serie was ik helemaal om!
Wat voor mij een verademing was om te zien is eigenlijk verrassend simpel. Wat ze eigenlijk doet is enerzijds het idee van de Makkelijke Moestuin alleen dan zonder de verhoogde bakken en op een grotere schaal in haar eigen achtertuin. Gecombineerd met een mix van zowel groenten en bloemen door elkaar, wat meer neigt naar biodiversiteit, permacultuur en ecologisch tuinieren. Ze streeft naar een geïntegreerde moestuin die naast productief óók mooi is. Dus wat je dan krijgt is een bonte mix van groenten en bloemen door elkaar, principes als composteren, mulchen, foerageren, gebruik maken (of zelf maken) van bestaande elementen, het verwerken van je oogst..het zit er allemaal in.
Maf hoe zoveel van de dingen die aan bod komen voor mij zo bekend zijn of die ik zelfs al doe, maar dat ik er nooit aan had gedacht om het op die manier met elkaar te combineren! Ik vermoed dat m'n eigen achtertuin er vanaf nu een tikje anders uit gaat zien!
En ik kan je ook al zeggen dat rondfietsen met een hondje (of twee) en wat groenvoer in de fietsmand een heel prettige manier van bewegen is, ik sluit me dus volmondig bij Alys aan!
Geniet van de serie.. op YouTube zijn trouwens nog een paar (kortere) filmpjes van haar te zien. O.a. dat ze inmiddels ook een moestuin op een volkstuinencomplex heeft en daarover verteld. Even zoeken en je vindt het!
Het 2,5 meter lange lavendelhaagje wat ik nu voor m'n huis heb staan komt allemaal van een klein lavendelplantje wat ik ooit cadeau gekregen heb. In de loop van de tijd heb ik er steeds meer bij gestekt zodra ik meer ruimte kreeg. (of om weg te geven.) En eigenlijk dacht ik dat ik nu zo ongeveer wel genoeg lavendelplanten had, maar met de komst van de nieuwe moestuin..... haha. Nóg meer ruimte!!
Officieel is juni de maand van het stekken. Maar qua lavendel heb ik gemerkt dat het ook eerder kan. Grofweg van mei tot augustus.(afhankelijk van het weer) Het leuke van stekken is natuurlijk dat het gratis is, het kost alleen een beetje tijd en aandacht. En je weet zeker dat de nieuwe plant dan een identieke kopie is van de moederplant, dus als je selecteert op kleur, geur, winterhardheid etc. heeft de stek gegarandeerd dezelfde eigenschappen, wat je bij zaad meestal maar moet afwachten.
Zodra aan het begin van het nieuwe groeiseizoen de eerste frisgroene topjes tevoorschijn komen krijg ik al de kriebels. (Voor het stekken van andere verhoute planten, zoals rozemarijn of citroenverbena, kun je trouwens dezelfde methode gebruiken.)
Voorzichtig breek ik dan wat takjes af, zo dicht mogelijk bij de verhoute steel. Eigenlijk moet je ervoor zorgen dat er een klein stukje van de grote houten stengel meekomt, het hieltje noem je dat. Dat zorgt ervoor dat het nieuwe stekje straks makkelijker kan aanslaan.
Voorzichtig verwijder ik het meeste blad, zodat alleen bovenaan nog wat groen zit. Hierdoor zal het stekje minder snel verdampen en uitdrogen. (Bij citroenverbena knip ik bij grotere bovenste bladeren ook nog de helft van een blad af, de punt zeg maar, om die reden.)
Wel met een luchtig plastic zakje eroverheen tegen het uitdrogen. In plaats van wilgenwater kun je ook de stekjes even in wat stekpoeder dopen voor je ze in de grond zet.
Vóór het uitplanten van de stekjes (ofwel een nacht volgezogen met wilgenwater, ofwel in het stekpoeder gestoken.) graaf ik eerst een geperforeerd plastic flesje in een bloempot met stekgrond. De onderste paar centimeter hier en daar doorgestoken met een naald. Vooral niet te grote gaatjes maken.
Liever gebruik je hier stekgrond omdat die 'schoner" is en geen meststoffen bevat. De grond zal daardoor minder de neiging krijgen om in de vochtige warme atmosfeer te gaan schimmelen. Je kunt anders ter preventie wat kaneelpoeder over het oppervlak strooien, dat desinfecteert. De stekjes gaan in de aarde rondom het flesje. Daarna eventueel nog wat grid eroverheen om uitdroging te voorkomen. In het flesje doe je een bodempje (verdund wilgen-) water.
Ook hier een luchtig plastic zakje over de bloempot heen om de stekjes te behoeden voor tocht en uitdroging. Warme vochtige lucht is het beste. Met wat satéprikkers maak je een frame zodat het klamme plastic zakje niet tegen de stekjes aan kan komen want daardoor kunnen ze schimmelen. Perforeer het plastic zakje hier en daar met kleine gaatjes voor de zuurstof. Verwijder schimmelende of verschrompelende stekjes meteen, al is het wel normaal dat de stekjes er even wat minder 'vol' uit kunnen zien. Als het goed gaat trekt dat weer bij.
Of als je hebt zet je er een plastic stolp (of grotere plastic fles) overheen. Zet de pot nu op een warm en licht plekje weg maar niet in de volle zon! Probeer al te grote temperatuurwisselingen te voorkomen. Over het algemeen duurt het best lang voordat verhoute planten zoals lavendel en rozemarijn wortels krijgen. Zeker zo'n 6-8 weken. Als je ziet dat tegen die tijd blaadjes beginnen te groeien geef je meteen wat vloeibare voeding en wen je de plantjes langzaam aan de volle lucht. Uiteindelijk kunnen ze dan ook in de volle grond.
Trouwens.. ik heb in het verleden ook wel op andere manieren gestekt. (Als je een hele hoop snoeiafval hebt van de lavendel dan kun je wel eens experimenteren.) Zo zijn er ook wel stekjes aangeslagen die ik zo rechtstreeks meteen in de volle grond had gezet, een beetje op een luw vochtiger plekje in de tuin, om ze vervolgens een paar weken te vergeten. De garantie is een stuk minder groot en je bent afhankelijker van het klimaat, maar het is niet onmogelijk dat het zo ook kan lukken.
Succes!
Voor informatie over het oogsten en drogen van lavendel klik hier.
Update:
Omdat ik stekjes had genomen vóór de bloei gebeurt het dat óók de kleine stekjes in bloei kunnen schieten. Beter kun je deze knopjes eruit knijpen. Het kost een plant veel energie om te bloeien en die energie kunnen ze beter steken in het aanmaken van worteltjes. Volgend bloeiseizoen is vroeg genoeg. Af en toe even checken, het kan soms een paar weken duren voor de stekjes ophouden met proberen.
Begin augustus: Het is 2,5 maand later en de plantjes zijn allemaal aangeslagen. Ze groeien en zijn op het punt dat ze afzonderlijk uitgeplant kunnen worden. Inmiddels staan ze al geruime tijd zonder stolp en zijn gewend aan de buitenlucht. Tijdens de hittegolf heb ik ze wel af en toe uit de brandende zon gezet, maar door het ingegraven flesje heb ik ze eigenlijk amper water hoeven geven. Nu is ook de tijd dat ik ze een klein beetje mest ga geven. Eerder hebben ze dat nog niet gehad.
Een stapsgewijze opsomming over het opzetten van een ecologische moestuin op zandgrond.
Vandaag deel 6:
Het maken van de bedden:
Het voordeel van met verschillende bedden werken is dat je een wisselteelt kunt toepassen waarbij je elk bed kunt voorbereiden op de specifieke eisen van de gewassen die erin komen te staan.
En in de meest simpele (én goedkope) vorm is een bed niets anders dan een afgebakend stuk grond met genoeg ruimte aan de zijkanten om er van verschillende zijden bij te kunnen. (Het bed zelf is niet bedoeld om op te lopen zodat daar de grond ongestoord en luchtig kan blijven.) In de regel is de breedte van een bed daarom niet veel breder dan 1.20 meter. De lengte is afhankelijk van de ruimte die je beschikbaar hebt en makkelijk vindt. Ingewikkelder hoeft het eigenlijk niet te zijn. Hoewel je met het verhogen van de bedden wel wat voordelen kunt behalen.
Verhoogde bedden:
Een paar van die voordelen zijn bijvoorbeeld dat je door het verhogen van de bedden plaatselijk sneller wat warmere grond krijgt en dat zorgt ervoor dat zaden sneller ontkiemen en planten sneller groeien.
Maak je het bed daarbij ook nog een beetje bol dan heb je meteen een betere afwatering voor de regen zodat de grond niet te lang nat blijft bij erge regenval.
En hoe hoger het bed, hoe minder je hoeft te bukken, wat ook wel handig kan zijn.
Maar voordelen kunnen tevens ook nadelen zijn. Bij aanhoudende droogte en warme temperaturen zal een verhoogd bed sneller uitdrogen waardoor je vaker water zal moeten geven. En wil je wat hoger dan alleen de grond uit de zijpaden erbovenop, dan zul je al gauw voor een omheind bed moeten zorgen zodat de aarde op haar plaats blijft liggen. Dat vraagt dus om meer materiaal, aarde en wellicht geld.
Toch kies ik voor mijn moestuin voor de verhoogde bedden. In mijn overweging hebben we in Nederland namelijk meer last van regen dan van hitte. Dus alles wat de aarde wat extra graden Celcius kan geven is meegenomen. Bovendien heb ik afgelopen winter gemerkt dat de grondwaterstand in die periode hier best zompig hoog kan worden. Voor overblijvende groenten en planten niet zo best. Ook ben ik van mening dat je door middel van mulch heel wat verdamping kunt voorkomen in de warmere periode van het seizoen. Verder was mijn ervaring met de verhoogde bakken in mijn kleine achtertuintje (Makkelijke Moestuin-principe) best positief. En eerlijk gezegd vind ik het ook wat mooier staan, maar dat is natuurlijk een kwestie van smaak.
Welk materiaal?
Eigenlijk is daar geen regel voor. Mits het geen schadelijke stoffen lekt naar de plantenwortels. (Denk aan bewerkt hout.)
Steen, hout, metaal en kunststof zijn mogelijkheden. Soms kan gemak in verwerking de doorslag geven, of wat je net voorhanden hebt, of hoeveel geld je er voor over hebt.
Ik kies in mijn moestuin voor hout. In mijn achtertuintje had ik destijds ook houten bakken gemaakt (van oude steigerplanken die ik van bouwvakkers op de hoek had gekregen in ruil voor een taartje) maar na drie jaar begonnen die toch wel een beetje te vermolmen. Op zoek naar een duurzamer alternatief kwam ik nu uit op Douglashout. Dat bevat veel harsen waardoor het beter geconserveerd is. Het is een stuk minder duur en ruimer voorhanden dan hardhout én het komt van Nederlandse bomen, dus heeft het geen mondiale kilometers af hoeven te leggen om hier te komen. Stukken beter voor de ecologische voetafdruk! Ik koos voor dikke planken van 22 mm. Die dikte zou toch wel zo'n 10 jaar mee moeten gaan.
Eventjes getwijfeld of ik ze nog zou behandelen met ecologische verf /beits, maar hoewel dat wel de levensduur zou verlengen was het financieel en praktisch niet zo veel gunstiger in verhouding. Ik ga dus uit van de kale plank.
De planken waren 4 meter lang en 20 cm hoog met een dikte van 22 mm. In de zagerij heb ik van elke plank 1 meter af laten zagen zodat ik bakken kon maken van 1x3 meter. Dat leek me groot genoeg per bed.
Op de hoekpunten en in het midden vastgezet met piketpaaltjes voor de stevigheid. Gedeeltelijk thuis al voorgeboord en de piketpaaltjes vastgeschroefd want op de moestuin hebben we namelijk geen stroom en moet alles met een accuboormachine. Nu is het Douglashout niet zo hard, maar die piketpaaltjes wel. Daar komt een accuboortje niet doorheen zonder voorboren. Hier liggen ze nog op hun kop na de eerste dag werk.
De tweede dag was een stukje zwaarder. Voornamelijk omdat we met z'n tweeën de hele tijd moesten werken in de vroeg Maartse koude regen. Vooral het humeur van m'n man had daaronder te lijden. Gelukkig had ik de grondboor van Mirjam kunnen lenen en een extra vuisthamer van m'n moestuinbuurman, dat bespoedigde de zaak. Maar dan nog.. met passen en meten wordt de meeste tijd versleten en het werd er niet droger op. Het zijn grote bakken om waterpas en in het gareel te krijgen. Vooral omdat de grond in de moestuin nu ook niet bepaald geëgaliseerd was. Dat moest dus ook nog gebeuren waarbij ik de overgebleven grond zoveel mogelijk heb verdeeld over de bakken. Tussen de bakken zit ongeveer 45 cm. doorgang.
Totaal verkleumd kwam ik als laatste thuis van de tuin. Deze jas is normaal gesproken zwart! Het natte zand zat werkelijk o-ve-ral! Meteen onder de douche en met een kruikje en een kat op de bank om bij te komen.
Een paar weken later heb ik nog korte pvc buisjes gemonteerd aan de binnenzijde van enkele bakken. Een ideetje dat ik op Pinterest had opgedaan. Het handige daarvan is dat je heel makkelijk en snel een systeem op kan bouwen wat voor steun of bescherming kan zorgen voor je gewassen, zoals hier voor de tuinbonen, die als ze nog klein zijn erg lekker worden gevonden door de vogels.
En hoewel in het begin de hele moestuin nog uit bakken leek te bestaan, komen gaandeweg de gewassen op en zal het groen steeds meer de overhand krijgen. Ik ben nog steeds niet helemaal klaar met de basis van de tuin, vooral het mulchen van de paden moet nog gebeuren.. maar wanneer ben je nou eigenlijk wel écht klaar met een moestuin? Nooit toch?
Volgende keer het laatste deel: Van zandgrond naar vruchtbare grond.
Zoals beloofd een blog over het delen en planten van de dahliaknollen die uit de "winterslaap" komen. (Over het overwinteren van dahlia's klik hier.)
Het duurde dit jaar wat langer voor de eerste scheuten weer tevoorschijn kwamen. Het voorjaar is ook erg lang erg koud gebleven. (Teruglezend in m'n aantekeningen van vorig jaar viel dit zelfde moment op 8 april...dat is ruim 3 weken vroeger dan dit jaar.) Maar geduld is een schone zaak en ook nu bleek er na een beetje wachten nog steeds leven in te zitten. Al moet je soms goed kijken.
Eigenlijk wacht ik altijd op het moment dat ik weer teken van leven zie voor ik de knollen in de grond ga zetten. Alsof ze zo zelf aangeven wanneer ze weer "wakker" willen worden. Maar het hoeft niet per se. Je kunt de knollen binnenshuis al eerder voortrekken door ze in een pot te planten en warmer en lichter weg te zetten. Zo ongeveer vanaf half maart. Zet of plant ze pas buitenshuis als alle kans op vorst is geweken. Officieel ná IJsheiligen, half mei.
Maar als je knollen wil delen dan zou ik wel wachten tot het verschijnen van de eerste scheuten. Op die manier zie je duidelijk waar je de knol in tweeën kunt snijden want elk deel mòet een actief oog of scheut hebben om uit te kunnen groeien. Op bovenstaande foto zie je het goed, daar liggen beide scheuten een eind van elkaar en kun je daartussen een plek zoeken waar je met een scherp mes een zo klein mogelijk oppervlak kunt doorsnijden. Soms is dat even zoeken want de knollen kunnen als een kluwen in elkaar zitten. Hoe ingedroogder de knol, hoe taaier het snijden is.
Bovenstaand filmpje laat zien dat het soms niet altijd even soepel gaat (M'n mes had eerlijk gezegd ook wel iets scherper mogen zijn) maar weerhoud je van de neiging om de knollen ruw van elkaar te trekken.
Overigens..Je hóeft de knollen niet per se te scheiden als er meerdere scheuten op zitten. Maar soms kunnen ze zo onhandig groot worden, of wil je dezelfde plant wat meer verspreiden over de tuin. Het is in ieder geval de goedkoopste manier om aan meer knollen te komen!
De wat grotere knollen gaan met een klein beetje voedsel alvast in de grond. Ik gebruik meestal eerst een tijdelijk bed. Pas als alle knollen goed zijn aangeslagen zet ik ze pas op hun eigen plek in de tuin. Zo hoeft het natuurlijk niet maar ik vind het wel fijn om wat extra tijd te hebben om m'n tuin op gang te laten komen zodat ik goed kan zien waar straks (na IJsheiligen) welke dahlia's komen te staan.
Plant je de dahlia's wel meteen op hun eigen plek vergeet dan niet om er meteen een stok bij te zetten. Dahlia's moeten namelijk later in het seizoen aangebonden worden omdat ze erg windgevoelig zijn met hun zware bloemen. Ze kiepen onherroepelijk om. Door er nu al een stok bij te zetten zul je later in het seizoen de knollen niet beschadigen. Bovendien is het ook een (bijna letterlijk) geheugensteuntje dat ze, zodra ze wat groter zijn, nog aangebonden moeten worden. (Zie ook hier.)
Kleinere knolletjes kunnen zolang nog wel even in een pot. Gemengd met wat turf, kokospeat, zaaigrond en wat voeding. De knol helemaal bedekken en goed labellen.
In hun tijdelijke plantbed mogen de knollen best wat dichter bij elkaar staan. Zie je alle labeltjes uitsteken? Daar zitten de knollen dus onder. Later hebben de knollen toch minstens wel een halve m2 per stuk nodig qua ruimte.
En hoewel het volgens de weersverwachting eigenlijk niet hoeft (er wordt geen vorst meer voorspeld en in mijn beschutte tuintje is het sowieso al iets warmer.) doe ik er tóch een kasje overheen. Vorig jaar, toen de dahlia's al wat eerder de grond ingingen was het wel noodzakelijk vanwege kans op lichte vorst. Dit jaar zal het ze nóg wat extra warmte geven. Als de zon erop schijnt merk je dat aanzienlijk in temperatuur. Kunnen ze lekker warm ontwaken!!
Overigens zijn niet al mijn knollen al wakker. Ik heb nog 4 doosjes in afwachting staan. Voorgaande jaren dacht ik dan nog wel eens dat ze het niet overleefd hadden. Sommige zijn ook wel iets meer ingedroogd dan andere en zien er erg dood uit. Maar de werkelijkheid bleek anders. Iets meer geduld en ook daar vormen zich kleine uitlopers. De echte achterblijvers liepen uiteindelijk na planten nog uit.
Dit jaar doe ik een klein experiment. Heb de droge knollen een seconde of 15 onder water gehouden en daarna weer op hun turfbedjes gelegd. Ik verwacht dat het water ze een prikkel geeft om wakker te worden.
Nog wat vers turf overheen gestrooid en met open doosjes onder het afdak buiten gezet, zodat ze wat luchtiger staan.
Natuurlijk kan ik ook die gewoon in de grond planten en zo afwachten, maar eigenlijk wil ik het liefst al zien dat ze tot leven komen voor ze de grond in gaan. En ik weet dat ze het kunnen dus ik geef ze nog even de tijd. Maar ik moet nu natuurlijk wel opletten qua uitdrogen en schimmelen.
Ach ja.. voor mij is dat ook wel een beetje de charme van een voorjaar. Ben op vrije momenten continu in de weer met kweekbakjes en potjes verplaatsen. Zon, licht en warmte opzoeken, water geven..kijken hoe alles opkomt en groeit. Een extra ronde langs de dahliaknollen kan er makkelijk bij. Mensen die daar geen voldoening uit kunnen halen kunnen maar beter niet aan tuinieren beginnen. Groene vingers zijn niet het allerbelangrijkste. Maar groene zín... daar begint het mee!!
Een mooi dahliajaar allemaal!
P.S. Check ook eens mijn blog over plantenvoeding voor in de vaas.. voor al die prachtige bloemen die je straks kunt gaan plukken.) zie hier.
