C: Bumblefoot bij kippen

Het is weer eens zover. De kippen zijn broeds. Dit keer voor het eerst met z'n tweetjes tegelijk, hoe gezellig! Misschien ligt het daaraan, maar ze lijken het dit keer ook wat hardnekkiger te hebben dan anders. Ik ben vooral in de weer ze uit de legnesten te houden, maar ze ploffen met dezelfde overgave ook op de zitstokken neer, of gewoon buiten in het zand.

Als twee dikke bolletjes kruipen ze naast elkaar, poffen hun veren nog wat extra op en zakken vervolgens in de broed-trance. En o wee als ik het hok openmaak om ze te storen. Dan vloeken ze me verbeten toe dat ik op moet zouten. Felle kippenoogjes houden me dan scherp in de gaten.
Gelukkig zijn ze niet vals of pikkerig (Ik hoor ook verhalen waarbij kippen als "Terminator" bekend staan en ze niet zonder handschoenen op te pakken zijn vanwege de hak-snaveltjes!) dus om de zoveel tijd kan ik ze optillen en verplaatsen zodat ze een beetje actief blijven. Hup, frisse lucht, ga maar lekker even scharrelen, dan sluit ik ondertussen het hok wel af.

Ik heb de kippen de laatste tijd dus weer wat vaker in m'n handen. De uitgelezen kans ook om ze weer eens wat uitgebreider te inspecteren. Geen luis tussen de veren? Mooi! En hoe zit het met de voetzooltjes? Euh...shit!

Fops

Popo

Dit is foute boel. Ik herken de karakteristieke zwarte plekjes meteen uit de boeken. Bumblefoot. Of in ieder geval de voorbode daarvan. Maar dat ze het allebei hebben... op allebei de pootjes... Popo zelfs met 2 plekjes per poot... daar schrik ik wel even van.

Wat is Bumblefoot?

Bumblefoot heet in het Nederlands officieel "ulceratieve pododermatitis". En dat betekent zoveel als een pussende ontsteking aan de poten veroorzaakt door een bacteriële infectie. Vaak wordt het veroorzaakt door een kleine beschadiging onder aan de poten (door zich bijvoorbeeld te verwonden aan iets scherps of ruws) wat geïnfecteerd raakt met vervelende bacteriën (zoals de stafylococcus) en vervolgens gaat ontsteken. Zo'n ontsteking gaat vervolgens etteren, er ontstaan zwellingen door de pus en de kip gaat uiteindelijk mank lopen. Pas dan wordt het in de meeste gevallen trouwens pas opgemerkt, want hoe vaak kijk je anders nou bij een kip onder de poten?

Je herkent de Bumblefoot dus vooral aan de zwelling (soms doorgetrokken naar de bovenkant tussen de tenen) en de karakteristieke ronde zwarte/donkere vlek in het midden van de pootzool wat tegen die tijd meer een soort 'pit' is geworden. Zaak is dan om die ontsteking weg te krijgen en dat is niet zo makkelijk. Daarmee bedoel ik, uit zichzelf zal dat niet gebeuren. Doe je niets dan kan zo'n ontsteking uiteindelijk naar binnen slaan en in de bloedbaan van de kip terecht komen. Dat is pas écht foute boel en er zijn genoeg kippen die dat niet overleven. Bovendien is duidelijk dat de kip er pijn en ongemak aan heeft, ze loopt niet voor haar lol mank!

In al die gevallen zal de dierenarts er dus aan te pas moeten komen. En in bijna alle gevallen zal de kip antibiotica krijgen om verdere ontstekingen tegen te gaan en zal de zwarte 'pit' chirurgisch (onverdoofd) worden weggesneden. Al heb ik op een Amerikaanse blog nog een andere, minder ingrijpende, behandeling gelezen met antibiotica-water (zoals ook voor koi-karpers wordt gebruikt) wat misschien eerst het proberen waard kan zijn. Klik voor bron hier. (Maar vraag altijd eerst advies van je dierenarts!)

Gelukkig ben ik er met mijn kippen vroeg bij. Er is nog geen sprake van mank lopen of zelfs maar van een zwelling. (Ik weet ook zeker dat ze krap 2 maanden geleden nog mooie roze voetjes hadden want toen heb ik er specifiek naar gekeken tijdens de grote schoonmaak van het kippenhok waarbij ook de kippen in bad gingen (klik hier).) Na navraag bij mijn dierenartsvrienden, en na het sturen van de foto's, bleek dan ook dat het stadium van antibiotica (zelfs uitwendig antibiotica-water) echt nog niet aan de orde is. Net zo min als het chirurgenmes. Gelukkig maar, want het gebruik van antibiotica kun je maar beter zien te voorkomen en onverdoofd snijden doe ik ze ook liever niet aan. Het is in mijn geval met regelmatig schoonmaken en ontsmetten van de pootjes nog zeker terug te draaien. Maar dat vraagt wel enige regelmaat en toewijding.

Hoewel het nou niet meteen een voetenbad hoeft te zijn om de pootjes schoon te maken, weet ik dat het in mijn geval en met mijn kippen een redelijk fijne en makkelijke manier is. Zij houden er als echte verwende kippen wel van om in het warme water te staan, en ik moet zelfs mijn hand onder hun buik houden om te voorkomen dat ze er helemaal bij gaan liggen, want dat wordt ook weer zo'n natte boel elke keer. Ze hangen dus een beetje in m'n handen en staan er wat bij te soezen. 

(Ik geef een waterbad trouwens altijd in de buurt van het kippenhok. Dat vinden ze volgens mij prettiger want de kippen blijven af en toe nog met elkaar praten en houden visueel contact. Dan ontspannen ze ook wat makkelijker. Klinkt bijna als een kippenpsycholoog, nietwaar?)

Het waterniveau is dus maar laag, genoeg om alleen de pootjes schoon te weken van allerlei aangekoekte aarde en poep. (Want hoewel ik elke dag de ren schoon hark, stappen ze toch om een of andere reden vaak net in hun eigen drollen, vieze beesten.) Hooguit 5 minuten, dat is meer dan genoeg. Zelf doe ik wat epsomzout door het water heen. Wat soda zou ook kunnen. Let dan wel op dat ze niet van het water gaan drinken. Door het zacht maken van de huid hoop ik dat binnenkort de zwarte korst vanzelf  en keer loslaat.

Je kunt natuurlijk ook gewoon met een nat doekje de voetzooltjes kuisen, maar dat gaat makkelijker als je met z'n tweeën bent.

Vervolgens smeer je iets op de pootzooltjes om het te ontsmetten. Sterilon, betadine, jodium etc. Als het maar watergedragen is, geen zalf! Ik probeer het zelf eerst met etherische tea-tree olie, dat werkt ook antiseptisch en lijkt me wat natuurlijker. Mocht dat na een week geen verbetering opleveren kan ik altijd nog op een van de andere ontsmettingsmiddelen overgaan. Want als je dit consequent één of liefst twee (als je wil zelfs drie) keer per dag doet, zou je na een week toch echt al wel verbetering moeten kunnen zien. 

(Ik ben nu pas een dag of 4 bezig, waarbij ze één keer per dag een voetenbad krijgen en twee keer per dag ontsmetting. Het is al duidelijk dat bij Fops, waarvan de pootzooltjes wat roder waren, ze rustiger van kleur zijn geworden. En bij Popo is zelfs het kleinste zwarte vlekje al weg!)

Als de ontsmetting erop zit laat je ze weer los. Ja, gewoon het 'vieze' zand weer op, waar ze gaan scharrelen en poepen. Ze moeten ook een beetje kip blijven. Al laat dit wel zien dat de pootjes ontsmetten vlak voordat ze op stok gaan wellicht wat langer effect heeft.

Hoe voorkom je Bumblefoot?

Als je weet dat Bumblefoot ontstaat door een kleine verwonding aan de voetzool wat geïnfecteerd raakt, dan kun je dus twee dingen doen. Zorgen dat er geen verwondingen kunnen ontstaan en/of zorgen dat het niet kan infecteren. Met die tweede wens ik je veel succes, want dat is zo goed als onmogelijk. Natuurlijk is het noodzakelijk dat je het nachthok en de ren zo schoon mogelijk houdt. Een goede hygiëne voorkomt een hoop narigheid en je hoeft de kat nou ook weer niet op het spek te binden. Maar bacteriën zitten overal. Sterker nog, stafylococcus komt van nature voor op de huid van mens en dier. Ze houden vooral van warme en vochtige omstandigheden. (Hallo mei-weer! Dit is meteen de reden dat Bumblefoot zelden in de winter opkomt.) 

Aan het voorkomen van verwondingen kun je natuurlijk wel wat doen. Geen scherpe voorwerpen in en om het hok en de ren. Geen splinterend hout, uitstekende schroeven, doorn-planten in de buurt. Als een kip op zachte ondergrond kan lopen zoals zand en zaagsel zou er in principe niet veel kunnen gebeuren.

Dat is... als je kip ook niet een beetje onder de 'doelgroep' valt. Zwaardere rassen hebben namelijk meer kans op Bumblefoot. En ik heb Orphingtons, en Orphingtons vallen onder de zwaardere rassen, ook al zijn het krielen. 

Daarnaast werd ik op nóg iets gewezen wat preventief werkt, wat zo logisch klinkt dat ik er zelf niet opgekomen was. Met dank aan dierenarts Frank.

De tip van Frank:

Dierenarts Frank is de beste vriend van m'n man maar we zien hem niet zo vaak. Hij woont (helemáál) in België en heeft het meestal enorm druk. Maar het toeval wilde dat hij nu nét in deze periode bij ons thuis langskwam en kon daarom even een deskundig oogje werpen op de kippen. Het allereerste wat hij vroeg, nog voordat hij goed en wel binnen was, was: "Hoe ziet je zitstok eruit?"   "Euh... gewoon, zoals het hoort volgens de boekjes", zei ik.

"Het punt is namelijk", vervolgde hij, "beide kippen hebben het, op beide poten. Dat is geen kwestie meer van een incidentele kwetsuur, daar zit iets structureels achter". En hij dacht, drukpunten.

Eén blik in het hok en het was duidelijk. Ik had een platte zitstok. (Als in een balkje met afgeronde hoeken, maar toch, plat van boven.) Doe onderzoek naar zitstokken in boeken en internet en bijna overal lees je dat je die moet hebben, en vooral geen ronde.

"Heb je ooit een boom gezien met platte takken?" vroeg Frank aan me. "Kippen zijn namelijk van nature bosdieren en ze slapen 's nachts in bomen. In de takken van bomen. En die takken zijn rond of ovaal, niet plat. Soms zijn ze wat dikker, soms wat dunner. Een kip hoeft 's nachts maar een stapje naar links of rechts te zetten en het gewicht komt vaak al op andere drukpunten te liggen. Bij een plat balkje zijn de drukpunten in de poot iedere nacht hetzelfde, ongeacht op welke plek ze zit. Zo zal dus na verloop van tijd een 'doordrukplek' kunnen ontstaan. Die wordt op den duur dunner en gevoeliger en kan het begin zijn van een kleine verwonding.. de rest moge duidelijk zijn."

Als het zooltje van de kip op bepaalde plekken glad wordt en niet meer zo geschubd zoals normaal, dan zie je dus nóg eerder dat er een probleem aan het ontstaan is.

Bumblefoot komt bij wilde vogels overigens zelden voor. Wat voor mij wel aangeeft dat bij gekooide vogels drukpunten wellicht vaker de oorzaak zijn voor bumblefoot dan andere kleinere verwondingen (door splinters of iets dergelijks, want op dat laatste zouden wilde dieren logischerwijs meer risico moeten lopen).

Ah! Het is ook eigenlijk té logisch. Alle informatie over zitstokken ten spijt, maar de natuur is toch vaak het beste voorbeeld. Dus ik ben het bos ingegaan. Heb een stok opgeraapt en ben aan de slag gegaan.

Boven de oude rechte platte zitstok, beneden de nieuwe natuurlijke zitstok in wording. Wel een beetje uitgekozen qua gemiddelde diameter want het mag natuurlijk niet helemaal té dik of té dun zijn. Maar hier en daar is ie wat ronder, ovaler, en net iets breder of smaller. Wel alle scherpe stukjes eraf gevijld en daarna nog geschuurd. Het moet zo glad zijn dat je er bij wijze van spreken met je lippen langs durft te wrijven.

En hou er rekening mee dat zo'n natuurlijke stok nog wat kan werken na verloop van tijd, dus na een poosje nog eens schuren is wel slim. Of checken op scheuren.

En daar hangt ie al. Stiekem vind ik zelfs dat m'n kippenhok er nóg iets mooier van is geworden. Zouden de kippen dat ook vinden?

Ja, goedgekeurd. Al zijn ze zó broeds dat ze zelfs nog op een stuk prikkeldraad zouden willen zitten volgens mij. Als ze maar in het hok mogen. Dus erg kieskeurig zijn ze niet. Wel grappig trouwens dat Popo Fops altijd tot het uiterste stukje drijft. Je zou bijna denken dat ze haar er vanaf wil drukken zodat ze alles voor zichzelf heeft. Bazig beest.

Dus dat is het. Ik zal een update schrijven als er nog iets opmerkelijks te melden is over het verloop van de behandeling. Ben zelf wel benieuwd of ik het met compleet natuurlijke middelen zoals tea-tree en epsom helemaal weg kan krijgen, zou wel tof zijn. En misschien daarna toch iets vaker onder die pootjes kijken!