maandag 29 april 2013

C: Wilgenwater

Als er een natuurlijk, goedwerkend, gratis én makkelijk te maken alternatief bestaat voor iets wat je anders in de winkel zou kopen, dan is dat uiteraard altijd interessant. En vandaag wil ik graag vertellen over het bestaan van wilgenwater. Dat kan uitstekend als alternatief dienen voor stekpoeder bij nieuwe stekjes of als groeimiddel bij jonge zaailingen. Het helpt beter te wortelen en weert ziektes af. En sinds het nu ongeveer de tijd is om van alles te stekken en mijn vensterbank vol staat met kleine plantjes die in de groei zijn en straks de overgang naar de moestuin moeten maken, komt wilgenwater precies op tijd. Je kunt er normaal gesproken ook eerder in de lente mee beginnen, maar dit jaar loopt door het koude voorjaar de kalender nog steeds een beetje achter. En mijn eigen kalender eerlijk gezegd ook.. wat een drukke tijd heb ik achter de rug. Maar gelukkig is het nu de eerste dag van de meivakantie en kom ik weer aan tuin-dingen toe.. Aan de slag dus..

De wilg:

Wat je nodig hebt is een wilg (Salix) en die zijn gelukkig ruim aanwezig in de natuur, vaak bij wat nattere stukken zoals langs sloten, beken, plassen etc. (Salix is afgeleid van het keltische woord "sal lis" wat "bij water" betekent, ze staan graag een beetje nat. Dat kan in Nederland dus haast overal!)
Vaak herken ik een wilg qua groeivorm eigenlijk alleen als treurwilg, krulwilg of knotwilg, óf als in het voorjaar de katjes verschijnen. Ze kunnen er ook meer als struiken uitzien, dan vind ik het al lastiger. Gelukkig maakt het niet uit welke wilg je gebruikt, dus kies voor een boom waarvan je zeker weet dat het een wilg is.

Wat heb je nodig:

Wat je gebruikt zijn de takken van de wilg. Het meest werkzaam zijn de jongere eenjarige takken die erg buigzaam zijn en nog niet verhout. Niet meer dan potlooddikte. Knip met een scherpe (snoei)schaar wat van die takken af. Hoewel ze zeggen dat je wilgenwater tot wel 2 maanden in de koelkast kunt bewaren, is het toch het beste om het zo vers mogelijk te gebruiken. Om de zoveel tijd een verse portie maken is niet erg veel werk, dus neem mee wat je op dat moment nodig hebt. 
In de lente, als de sapstroom op gang komt, zijn de werkzame stoffen het meest actief.

En dan:

De geoogste takken knip je vervolgens in kleinere stukjes van ongeveer 2,5 cm. (Hoe kleiner, hoe beter.)  Heb je er toch een paar verhoute stukken tussen zitten dan kun je daar even met een hamer op slaan om de vezels te breken, of je splijt die takken in tweeën.
De meningen zijn trouwens verdeeld of je de bladeren van de takken nou wel of niet moet verwijderen. De meesten zeggen van wel, maar ik denk niet dat het echt iets uitmaakt, eerlijk gezegd. Bladeren voegen niets toe, maar ze werken ook niet tegen. Dus doe waar je op dat moment tijd/zin in hebt. (Als heb je de bladeren er vrij snel afgeritst.)

Vervolgens moeten de takjes gaan weken in water (infuseren). Voeg zoveel water toe dat de takjes ruim onder staan.
De snelle manier is om er kokend water over te gieten en dit te laten trekken tot het is afgekoeld. 
Je kunt ze ook in  koud (regen)water leggen, al moeten ze dan wel langer blijven weken, minstens 24-48 uur. 
Zeef dan de takjes eruit en je wilgenwater is klaar voor gebruik.

Hoe te gebruiken:

Je kunt wilgenwater gebruiken zoals je stekpoeder zou gebruiiken. Er zijn daarbij verschillende manieren die worden toegepast en geadviseerd. Iedereen heeft z'n eigen methode en overtuiging. Van even dopen in verdund wilgenwater, tot een paar dagen laten staan in onverdund wilgenwater. 
Ik ga meestal op m'n gevoel af. Als ik meer verhoute stekken heb, van bijvoorbeeld lavendel en rozemarijn, dan laat ik de stekjes een paar uur tot een dag in onverdund wilgenwater staan voordat ik ze in stekgrond zet. Zo hebben ze zich een beetje kunnen volzuigen. Verhoute stekken wortelen trouwens erg langzaam, het kan wel 4-6 weken duren, daarom begiet ik in die periode die stekken af en toe nog met wilgenwater als extraatje.
Van meer zachte stekken, zoals bijvoorbeeld basilicum of munt, gebruik ik verdund wilgenwater.. Daar laat ik ze continu in staan tot ik zie dat ze wortel schieten. Meestal is dat al binnen een week.

Je kunt het wilgenwater ook gebruiken om zaailingen of stekjes te begieten. Verdund of onverdund, ook dat gaat op gevoel. Ik doe het zo eens in de week afhankelijk van hoe warm het is en hoe goed ze groeien.
Een scheutje bij wat vaaswater kan ook trouwens.

Waarom werkt het?

In de bast van de wilg komen twee belangrijke werkzame stoffen voor, namelijk salicylzuur (een anti-oxidant, ontstekingswerend en voorloper van de aspirine) en indool-3-boterzuur (IBA een groeihormoon die onder de auxines/planthormonen valt. "Auxein" is Grieks voor "groeien".)
Deze twee stoffen zorgen ervoor dat de plant zelf goed beschermt is tegen bacterieën, schimmels en virussen én zeer makkelijk kan wortelen. Steek maar eens een wilgentak meteen na het afknippen in de grond, in bijna alle gevallen zal die zonder problemen aanslaan met een uitgebreid wortelstelsel. (Als je ooit een wilgenhaag hebt moeten weghalen dan weet je wat ik bedoel.)
Het zijn ook deze stoffen die je met een aftreksel oplost in water en toegankelijk maakt voor andere planten om op te nemen. Juist stekken, maar ook jonge zaailingen, zijn vaak erg kwetsbaar en hebben nog niet voldoende afweerstoffen of wortelen om zich goed te beschermen. Wilgenwater is dan een steuntje in de rug om die periode te overbruggen.

Werkt gewone asperine ook?

De asperine die we nu kennen (dus niet paracetamol) is een synthetische product, acetylsalicylzuur. (Waarvan salicylzuur de plantaardige voorloper was, die in wilgen voorkomt.) In vroeger tijden, voor de ontdekking van de aspirine, gebruikte men daarom dus wilgenextracten tegen koorts en pijn.
Geïsoleerd wordt salicylzuur (plantaardig of synthetisch) niet goed verdragen door het lichaam, vandaar dat er uiteindelijk in de laboratoria acetylsalicylzuur is ontwikkeld.
  
Nu lees ik steeds vaker berichten van tuinhobbyisten dat er asperine wordt gebruikt als "geheim" ingrediënt in voedingsrecepten voor planten om de weerbaarheid (en dus de groei) te verbeteren. En dat is op zich best logisch bedacht. Of het ook op die manier werkt weet ik niet, ik ben geen chemicus, maar als je de verhalen van de gebruikers mag geloven dan heeft het wel degelijk effect. 
Echter, dan wel alleen als ontstekingsremmer. Asperine is geen planten-groeihormoon, en heeft daarom niet hetzelfde effect als wilgenwater, waar wél IBA-auxine inzit. Daarbij..als je ziet hoe snel en makkelijk je wilgenwater maakt, waarom zou je dan niet daarvoor kiezen boven aspirine? Er zit bovendien niets synthetisch aan en is helemaal gratis..  ik hou wel van het romantische idee dat het ene plantje het andere plantje helpt.

16 opmerkingen:

Anoniem zei

kan ik ook alleen volstaan met wilgenwater als vervanger voor stekpoeder? ik wil mijn rozemarijn gaan stekken.

cr-mics zei

Ja hoor. Ik gebruik zelf ook alleen wilgenwater voor de lavendel dus geen probleem.

Anoniem zei

Als je het wilgenwater gebruikt hebt van de wilgentakjes die al48u hebben staan trekken mag je die takken dan nog eens laten trekkenvoor 48 uur of is dat wilgenwater dan niet meer optimaal?

cr-mics zei

Dat is een goeie vraag, al heb ik geen antwoord uit eigen ervaring. Ik kan me zo voorstellen dat het een tweede keer een zwakker aftreksel zal geven omdat veel van de stoffen al afgegeven zijn aan het eerste treksel. Dus waarschijnlijk minder optimaal, ja. Maar niet geheel onbruikbaar. Je kunt het misschien aanvullen met wat minder, maar wel vers, materiaal.. om zo de sterkte weer wat op te voeren.

Unknown zei

Wat een goeie tip! Had al wat rozemarijn gestekt. Nu is de lavendel aan de beurt. Kan ik mooi het verschil in succes vergelijken. Je kunt het volgen op m'n blog :-)

cr-mics zei

hallo Rosa,
Wat grappig. Bij mij is het nu precies andersom. Heb meer dan voldoende lavendel en ben nu met rozemarijn bezig. Het is vrij laat in het seizoen dus ik hoop op een mooie nazomer zodat ze nog genoeg tijd hebben om goed aan te slaan voor het kouder wordt.

Anoniem zei

hallo,
kan je die wilgentakken ook koken? of gaan de stoffen die zorgen voor beworteling dan verloren?

cr-mics zei

Ik heb veel recepten en informatie gelezen over het maken van wilgenwater, maar nog nooit hadden ze het over een afkooksel. Nu heb ik dat zelf nooit zo getest, dus ik durf niet te beweren dat het beter of slechter is. Zelf kook ik het nooit.

Anoniem zei

Zou deze ook kunnen helpen om hortensia's te stekken ? Mvg

cr-mics zei

Beste anoniem,
Excuses voor de latere reactie. Maar inderdaad, ook hortensia-stekken gaan hiermee. Eigenlijk alles waar je anders stekpoeder voor zou gebruiken.
Groetjes Chantal

moestuinheks zei

Wat een leuk blog hebben jullie,ik ben er al de hele dag zoet mee

Pablo Segaert zei

ik heb al meermaals met wilgenwater gewerkt en ben tevreden over de resultaten maar als je je wilgenwater langer dan 2 maanden laat staan, is dat wilgenwater dan nog goed. ik heb wel gemerkt dan dat er een schimmel laag op komt maar als je deze weg haalt is alles wat er onder zit dan nog bruikbaar of wordt dit afgeraden?

cr-mics zei

Hallo Pablo,

Ik zelf zou het niet meer gebruiken zodra er schimmelvorming optreedt. Dit met de achterliggende gedachte dat je het gebruikt voor planten in hun kwetsbare periode.
Groetjes Chantal

Jan Doef zei

Het groeihormoon verhaal van wilgensap kende ik al, maar hier is het fraai weergegeven!
Ik ga het nu gebruiken om bruin geworden coniferen (waar een schutting voor stond) weer aan de praat te krijgen. Ik verwacht dat de auxine de “slapende knoppen”, bij de tak uitgroeipunten weer “wakker maakt”!

Galbak spreekt zei

Jan Doef zijn de coniferen uit hun slaap gekomen. Zonder gekheid het is nu febr 2020 is er iets gebeurd met de coniferen?

Unknown zei

Vandaag gemaakt...ga mijn rozemarijn en lavendel stekken en natuurlijk mijn opkomende zaadjes bewateren. Ben heel nieuwsgierig naar het resultaat. Bedankt voor de tip ! En een mooi voorjaar/zomer