C: "het Ruijge huis"

Het is een poos geleden dat er wat gepost is, zowel door Mirjam als door mij. Sterker nog, de afgelopen paar jaar is onze inzet voor deze blog wat minimaler geweest dan we zelf graag hadden gezien. Maar niet helemaal zonder reden. Buiten deze blog werd door externe factoren ons leven steeds een tikje drukker en overheersender zonder dat we zelf precies overzicht hadden waar het naar toe zou gaan, de blog schoot er daardoor steeds meer bij in. We zaten uiteindelijk een beetje vast.

De afgelopen tijd hebben Mirjam en ik heel geleidelijk zitten bedenken wat we nog willen en kunnen met de blog en onze inhoudelijke input. We lijken namelijk met onze levens en keuzes allebei richting een nieuwe fase te gaan. Past de blog daar nog in huidige vorm bij?
Mirjam is bijvoorbeeld een dik half jaar geleden weer begonnen met een werkstudie (tot hooradviseur) nu beide kinderen uitgevlogen zijn. Een spannende tijd maar ook erg druk. Ze heeft haar moestuin deze week met pijn in het hart stopgezet.

Ook bij mij is ondertussen het een en ander veranderd, en heb daardoor allerlei plannen voor de komende tijd. Wat dat precies is doe ik uit de doeken in onderstaande video over de vooraankondiging van "het Ruijge huis". Ook te zien via m'n YouTube of Vimeo kanaal.
Kort gezegd, ik ga niet stoppen, maar de vorm wordt wel heel anders. Déze huis-tuin-en-keuken-blog wordt tot nader orde op pauze gezet. Er komen vooralsnog geen nieuwe posts bij. Mááár, daarvoor in de plaats komen video podcasts! Bewegend beeld en geluid als extra dimensie.
Geen snelle, hippe filmpjes echter... daarvoor kom ik uit een te oude generatie. Meer de slow down, lekker aanschuiven en een beetje ontspannen sfeer. Onderwerpen liggen voor een groot deel in de lijn van deze blog, én een beetje meer.

Nieuwsgierig geworden? De eerste aflevering staat gepland voor de eerste week van juli. Dat is al bijna! Ik moet zelf daarvoor nog van alles uitzoeken want van video's weet ik eerlijk gezegd maar bar weinig, maar dat is juist het uitdagende ervan. Vergeef me als het licht of geluid dus niet meteen helemaal optimaal is, het is een work in progress.

Voor iedereen die hier verder de afgelopen jaren als vaste volger of aanwaaiende bezoeker langskwam, heel erg bedankt namens ons allebei. Het heeft onze levens verrijkt en hopelijk die van jullie ook een beetje. Het is niet helemaal een afscheid. Maar zoals het er nu naar uitziet, via deze vorm, wel.
Hopelijk zie ik jullie terug in een van m'n video-kanalen. Schuif gezellig aan!

C: Flessentuin

Het klinkt misschien gek voor iemand die al jarenlang een grote moestuin heeft en heel erg van tuinieren houdt, maar als het om kámerplanten gaat dan zijn m'n vingers ineens niet zo groen meer. Op een of andere wijze werkt dat kennelijk niet hetzelfde. In huis heb ik daarom, afgezien van tijdelijke kruidenpotjes of overwinterende planten op zolder, door schade en schande eigenlijk nooit zoveel kamergroen opgebouwd.  (Afgezien van één orchidee uit de erfenis van m'n schoonvader, die wonderwel wél nog steeds in leven is gebleven.)
En op zich was dat allemaal prima verder, die groen-loze woonkamer, maar toch begon ik het steeds meer jammer te vinden. Waarom kan ik het plezier van buiten niet wat meer naar binnen halen?
Daarmee werd er langzaam een zaadje geplant (ha!) naar meer groen in huis en afgelopen zomer had ik meteen het ideale project om een overgang mee te maken.
 
Ik stuitte namelijk op het, op internet bekende, plaatje van David Latimer en zijn 'Bottle Garden'. Ik had die afbeelding al eerder gezien, maar dit keer viel het in meer voedzame bodem (Ha!.. oh sorry voor de flauwe woordspelingen.) De foto laat David zien terwijl hij een grote afgesloten gistfles vasthoudt met daarin een volgroeide, (destijds) 54 jaar oude, eendagsbloem-plant (tradescantia virginiana) die hij in 1972 voor het laatst water had gegeven. Deze flessentuinen waren een periode behoorlijk hip back-in-the-day (zie ook hier) en tegenwoordig weer helemaal bezig met een revival.

 

Dat moet te doen zijn, dacht ik meteen. Hoe leuk is het om één (of meer) kleine eigengemaakte afgesloten eco-systeempjes in huis te hebben staan! Onderhoudsarm maar toch hartstikke interessant én groen.
Op internet is er uiteraard veel te vinden qua informatie over het zelf maken van een flessentuin en hoe dit aan te pakken, maar de meest uitgebreide en duidelijke informatie vond ik op YouTube bij SerpaDesign. Mocht je zelf interesse hebben dan zou ik zeker daar eens een kijkje nemen.

De benodigdheden:

• Een glazen fles (Grote gistflessen zijn erg mooi en retro. De smalle hals is in eerste instantie niet erg handig voor het vullen en planten maar weer wél voor het vinden van een passende stop.) Vaak wel te vinden op rommelmarkten of kringlopen.
• Steentjes, grit en evt. zand (Voor het maken van een drainagelaag onderin de fles.)
• Gaas/Vliegengaas (Voor het maken van een scheidingslaag tussen aarde en grit
• Actieve Kool (Voor het zuiveren van verontreinigingen.)
• Grondmix (Mix voor een vruchtbare, waterhoudende plantlaag.)
• Springstaartjes (Om uitbraak van schimmels te voorkomen.)
• Planten (Die van nature houden van warm en vochtig.)
• Stop (Voor het afdichten van de fles.)

 

De aanpak:

Ik begon uiteraard met de fles. In de tuin van m'n ouders stond al jarenlang een oude (handgeblazen) gistfles in een verloren hoekje steeds groener uit te slaan. Ooit een kringloopvondst van m'n moeder geweest. Hoe geweldig zou het zijn als ik die weer een nieuw doel kon geven! Heb 'm meegenomen en met allerlei flessenborstels weer helemaal schoon en helder gekregen. Daarna goed nagespoeld met een azijnoplossing en schoon water. Ook kocht ik nog twee grotere glazen potten bij de Action (als we tóch bezig gaan maak ik er meteen meer.) Achteraf zijn die twee gekochte potten niet helemaal handig want ik heb tot op heden nog geen stoppen of kurken gevonden die ze kunnen afdichten, de opening is té groot. Dus dat zijn nu zo lang nog open flessentuinen en moeten regelmatig wat water.

Daarna de steentjes. Met een man die als hobby verschillende terraria onderhoudt voor zijn amfibieën hadden we daar al verschillende steentjes voor liggen, van verschillende grootte ook nog. Heel handig. Maar omdat ze steeds hergebruikt worden heb ik ze wel eerst ontsmet.  Dat kan door ze in een pannetje water op het vuur een poosje te laten koken en daarna goed na te spoelen. Weer eens wat anders in de pan! Een poosje in de oven op 100 graden is ook een manier.

De grootste steentjes gaan onderin de fles, daarbovenop wat kleinere. Niet dat dat per se zo moet (je kunt ze ook gewoon mixen of maar één maat steentjes gebruiken) maar zo ziet het er van de buitenkant wat mooier uit vond ik. Alles bij elkaar wel een paar centimeter hoog.

Daarna ging er een rond geknipt stukje vliegengaas in, aan de randen weggewerkt met wat fijnere steentjes zodat je het van de buitenkant niet ziet. Dit gaas zorgt voor een afscheiding zodat de stenen eronder als drainagelaag niet dichtslibben. Hadden we toevallig ook nog een stukje van liggen ook!

Voor de actieve kool-laag kocht ik kleinere geactiveerde koolkorreltjes van de dierenwinkel. (wordt vaak gebruikt voor het filteren van aquaria.) Een potje is maar een paar euro. Soms lees ik ook dat je houtskool (van echt verbrand hout dan wel) kunt gebruiken als alternatief al is dat iets minder zuiverend. Je kunt ook zelf actieve kool maken van houtskool (zie hier) maar dat klonk me iets te omslachtig allemaal. Deze actieve kool-laag helpt de afgesloten kringloop straks zuiverder te houden, dus redelijk belangrijk.

 

Tot slot doe ik er zelf nog een klein laagje brekerszand overheen (van de bouwmarkt) Ik gebruik dat zelf altijd in m'n kippenhok als bedekkingslaag dus ook dat had ik nog staan. 

 

Vervolgens gaat er een laag grondmix bovenop, de laag waar straks de planten in gezet gaan worden. Als basis heb ik een deel potgrond van DCM ecoterra potgrond gebruikt (want ecologisch), met daarin ook een flinke hand veenmos gemixt (Sphagnum). Dit veenmos kan heel veel water in zich opnemen (en dus ook weer afgeven) wat fijn is voor plantjes in een gesloten ecosysteem. Dat veenmos had m'n man nog liggen maar kun je ook gewoon kopen. In Nederland mag je het niet uit het wild halen. Je kunt anders ook nog altijd een handje kokospeat toevoegen. Dat heb ik nu niet gedaan.

De lagen hebben nu zo ongeveer 1/3 deel van de pot ingenomen, een iets dikkere laag aarde t.o.v. de grindlaag.

Het leukste deel van deze hele flessentuin zijn natuurlijk de plantjes! Die had ik uiteraard niet in huis en niet álle plantjes zijn hiervoor ook zomaar geschikt. Het meest succesvol zijn plantjes die van nature van een beetje warme en vochtige omstandigheden houden. En ook fijn, dat ze niet héél snel groeien. Zelf ging ik voor een grote favoriet, het mozaiekplantje (Fittonia verschaffeltii) die heb je in verschillende kleuren. Ook de pannenkoekplant (peperomia argyreia) leek me leuk. De graslelie (Chlorophytum comosum) groeit bij nader inzien wel erg snel en heb ik uiteindelijk toch maar niet gebruikt.

Ik ben daarvoor trouwens niet naar een tuincentrum gegaan maar vond iemand die kleine stekjes verkocht op marktplaats. Ideaal want zo is het goedkoper en je hebt sowieso maar kleine plantjes nodig anders krijg je ze niet door de flessenhals heen. Heb ze eerst aan laten slaan in kleine potjes aarde en na een paar weken overgezet in de fles. Maar zo bij elkaar zag het er nog maar karig uit.

Omdat de jongen van SerpaDesign zo weg is van de kruipende eikenbladficus (Ficus quencifolia) kwam ik bij m'n zoektocht daarnaar uit op de site van dutch-rana, een website voor allerlei tropische terraria benodigdheden. Daar viel ik ook voor de kleine zuidzeepalm (biophytum sensitivum) en de bromelia (crypthantus bivittatus-red star).

Met 5 verschillende plantjes leek de flessentuin me wel compleet. In het begin is het natuurlijk wat leeg maar als de planten gaan groeien wordt het vanzelf voller. Het leuke is juist als je dat in de loop van de tijd ziet gebeuren.

Ik heb nog gedacht aan wat 'landscaping', het toevoegen van takjes, stenen of kristallen. Er zijn ook mensen die er kleine ornamentjes tussen zetten. Maar eerlijk gezegd liet de opening van de hals en de vorm van de fles niet veel bewegingsvrijheid toe. Ik was al blij dat ik de plantjes er met enig fatsoen in kreeg. Veel gefriemel met lange stokjes. Een iets wijdere hals zou in deze wel wat werkzamer zijn geweest. Heb het hierbij gelaten.

Als finishing touch gingen er ook wat springstaartjes (Collembola) bij. Een soort primitieve oer-insectjes. Die dragen bij aan de kringloop doordat ze schimmels en afvalresten eten. En door die rare hobby van m'n man hebben we die óók gewoon in huis. (of nou ja, in het schuurtje dan.) Alternatief zouden er ook pissenbedden of compostwormen in kunnen, maar heb het voor nu bij de springstaartjes gehouden. Die kun je trouwens gewoon kopen in sommige speciaal-dierenwinkels. Je ziet ze overigens niet verder, vallen helemaal weg tegen de donkere ondergrond.

Als allerlaatste bestelde ik nog een kurken dop waarvan mijn maat natuurlijk net uitverkocht was. Maar dat was het uiteindelijk dan. De flessentuin, máánden na aanvang, eindelijk helemaal af. Voor de dop erop ging heeft de fles soms nog even open gestaan. De inhoud moet niet te droog, maar ook niet té nat zijn op het moment dat je 'm afsluit. Een beetje condens in de ochtend is normaal en de bedoeling, maar het moet ook weer niet de hele dag beslagen zijn.
Ook mag de fles niet in de volle zon komen te staan, het glas werkt als een broeikas en daar kunnen de plantjes niet tegen. Af en toe draaien voor een evenwichtige groei is wel aan te raden.

Alles opgesomd is bovenstaande illustratie een goede samenvatting van het geheel. Maar google zeker ook op flessentuin en/of bottle garden als je meer verhalen hierover zoekt.

Ik herinnerde me later nog een plaatje uit m'n VWO-biologieboek van de middelbare school. Vraag me niet waarom maar 25 jaar na dato heb ik dat boek nog steeds niet weggedaan. Het experiment van Priestley stond daarin geïllustreerd. Op internet staat dat experiment wat anders beschreven (met brandende kaarsen erbij) want zoals bovenstaande gedeeltelijk suggereert (namelijk dat een plant alleen onder een stolp niet overleeft) daar klopt natuurlijk niets van. Overruled door het experiment van eerder genoemde David Latimer!! Dat van dat muisje, dat klopt dan helaas weer wel.
Grappig genoeg ontdekten ze pas 250 jaar geleden dat onze lucht feitelijk schoon bleef door het ons omringende groen. Met die kennis kun je dus eigenlijk beter een boom planten dan een flessentuin opzetten, maar gelukkig heeft deze flessentuin er in ieder geval wel alvast voor gezorgd dat er in huis inmiddels heel wat verschillende stekjes staan (van graslelie, eikenbladficus en meerdere kleuren mozaiekplantjes) en dat er een speciaal plantentafeltje is gekomen waar óók nog een plekje voor een calathea vrij was. Zo heel langzaamaan worden ook m'n vingers binnenshuis groener!

C: Kombucha brouwen

 

In augustus kreeg ik van Annetje (mijn Belgische vriendin/kippendokter) een SCOBY cadeau. En voor wie niet weet wat een 'scoby' is (letterlijk de afkorting voor Symbiotic Culture Of Bacteria and Yeast), een scoby is hét kloppende hart van het kombucha proces. En kombucha (komboetsja) is dan weer een probiotische drank die hartstikke hip en gezond maar daarentegen ook erg lekker is.
Verder ziet een scoby eruit als een slijmerig rubberen, ietwat ondefinieerbaar vlezig geval wat in de vloeistof drijft, waardoor veel mensen voor deze drank bedanken. Als in: Nee, dank u. Ik heb ineens geen dorst meer.
En dat is jammer want zoals ik al zei, het is echt lekker.. en gezond..en hip. Kortom, toch maar eens proberen?

Kombucha ontstaat vanwege een fermentatieproces en dat schrikt veel mensen een beetje af. Als er bacteriën inzitten dan klinkt het opeens niet zo veilig meer. Maar je kunt het vergelijken met yoghurt. Dat stikt ook van de bacteriën die via fermentatie tot stand komen. En net als yoghurt is kombucha goed voor je darmen, waar je energie en weerstand zetelen. Dusss.
Een ander minpuntje misschien: Kombucha maken gaat via een levend proces (the scoby is alive!) en moet onderhouden worden. Daar zijn gezette tijden en regels aan verbonden. Dat vraagt wat commitment, maar heus, dat valt heel erg mee als je weet wat je moet doen. Zelf kombucha maken is véél goedkoper en efficiënter dan als je het als kant-en-klare drankjes uit de winkel haalt. Dat is dan ook weer waar. Bovendien kun je dan ook zelf bepalen welke smaak het krijgt.

Het proces:

Het proces verloopt in 2 delen. Kortweg de eerste en de tweede fermentatie genoemd. De tweede fermentatie is niet strikt noodzakelijk maar geeft de kombucha wel meer smaak én bruis.
Verder kun je kiezen voor een doorlopend proces (waarbij de eerste fermentatie maar gedeeltelijk afgetapt wordt) of voor een afzonderlijk proces (waarbij je de eerste fermentatie steeds opnieuw weer opzet.)
Over het algemeen duurt het hele proces (eerste én tweede fermentatie bij elkaar) ongeveer anderhalf tot 2 weken.

De benodigdheden:

Ik ben met mijn Kombucha uitgegaan van een doorlopend proces. Dat leek me efficiënter en makkelijker (nog steeds). Bij een doorlopend proces heb je wel een pot nodig (liefst glas, geen metaal) mét een aftapkraantje  Ga je voor een afzonderlijk proces dan heb je alleen een grote glazen pot nodig en is een kraantje overbodig.

-Limonadetap van minimaal een paar liter (en eventueel kunststof kraantje.)
-Beugelflesjes (goed sluitend)
-Kunststof trechtertje (nogmaals, geen metaal)
-Grote plastic maatbeker o.i.d.
-Overig keukengerei zoals een theepot (of pan), gasfornuis, roergerei
-katoenen doek o.i.d. (schone zakdoek) voor afdekken, met elastiek erbij.

Ik vond mijn kraantjespot gewoon bij de Hema (het heet daar een limonadetap en er past 3.8 liter in (grofweg 1 gallon) en kost €10,-) Maar er zijn ongetwijfeld meer winkels die iets soortgelijks verkopen zolang je er maar op let dat het aftapkraantje helemaal van kunststof is.
De beugelflesjes, waar je de kombucha in doet voor de tweede fermentatie (en waarin druk moet kunnen opbouwen voor de bruis) haalde ik bij de Ikea. (500ml/ €0.99) die sluiten dan weer een stuk beter dan die van de Hema. Afgaande van de inhoud van de limonadetap gebruik ik minimaal 5 flesjes van 500 ml. (meestal 6) Een flessenborstel om schoon te maken is ook wel makkelijk meteen. (Ze verkopen trouwens ook een limonadetap bij de Ikea, maar die heeft dan weer metalen onderdelen. Niet geschikt.)

De ingrediënten voor de eerste fermentatie:

-een scoby (gekregen of gekocht: check marktplaats eens) liefst biologisch gevoed en met voldoende fermentatievocht erbij (minimaal 2 dl.)
-suiker (biologische rietsuiker) (werkt als voeding voor de scoby en verdwijnt grotendeels tijdens het proces)
-thee (biologische groene en/of zwarte thee) zakjes of losse blaadjes.

De ingrediënten voor de tweede fermentatie:  

-Biologisch sap/smoothie van zoet fruit (gekocht of zelfgeperst)
-Eventueel wat extra suiker (afhankelijk van het suikergehalte van het fruit)
-Optioneel extra smaakmakers zoals stukjes gember of citroen etc.

Hoe ga je te werk:

Als je kombucha voor het eerst opzet dan moet eerst de eerste fermentatie kunnen plaatsvinden. In dit geval geef ik hoeveelheden aan voor de grootte van mijn pot. (3.8 liter) Pas de hoeveelheden aan als je zelf met andere maten werkt.

Eerste fermentatie:
-Maak een pot sterke thee van ongeveer 1 liter. Neem 3 eetlepels pure zwarte of groene thee of een mengsel daarvan (officieel wordt alleen zwarte thee gebruikt.)
-Gebruik in géén geval kruidenthee of andere thee met een smaakje. Ook geen Earl Grey bijvoorbeeld (daar zit bergamot in als smaak). Dat vindt de scoby niet fijn.
-Laat de thee minimaal 10 minuten trekken en zeef het daarna (als je losse blaadjes hebt gebruikt.)
-Los in de 1 liter hete thee 1 cup biologische rietsuiker op en vul het mengsel daarna aan met 2,5 liter koud water voordat je alles in een schone glazen kombucha-pot giet. (waar minimaal 3,8 liter in moet kunnen passen) (je kunt ook de hete thee helemaal laten afkoelen als je geen grote potten/pannen hebt om met koud water te vermengen, dit duurt wel minimaal een paar uur.)
-Voeg dan langzaam de scoby toe samen met minimaal 2 dl rauwe kombucha vloeistof. (Heb je meer kombucha vloeistof dan kun je wat minder water (koud) gebruiken.)
-Hoe dan ook mag de scoby nóóit in contact komen met te hete vloeistoffen. Blijf tussen de 18 en 35 graden, anders beschadigt/sterft de scoby.
-Laat minimaal anderhalf tot twee weken staan, bij kamertemperatuur en op een rustig plekje. Niet in het volle zonlicht en niet ronddraaien of doorroeren. I.p.v. een deksel gebruik je een katoenen lap om af te dekken.
-De scoby komt van nature aan de oppervlakte drijven maar kan in het begin ook dagenlang op de bodem liggen of halverwege blijven drijven. Dit is normaal. Niet roeren of forceren, komt vanzelf goed.
-Aan de oppervlakte kan een nieuw dun scoby-vliesje ontstaan.

 

Na de eerste fermentatie kun je de rauwe kombucha gaan aftappen. Je laat de scoby daarbij in de pot en tapt niet alles af, maar laat vloeistof achter als starter voor de volgende lading.

Iedere anderhalve/twee weken doe je dat opnieuw. In mijn geval tap ik ongeveer 2,5 liter af en voeg dezelfde hoeveelheid in gesuikerd theemengsel weer toe. In dat geval gebruik ik de volgende  hoeveelheden:

-1 liter hete thee van 2 à 3 eetlepels zwarte en/of groene thee. 10 minuten getrokken en daarna gezeefd.

-2/3 cup bio rietsuiker opgelost in de hete thee.

-1,5 liter koud water zodat hete thee meteen goed afgekoeld is.

zwarte/groene thee trekt minimaal 10 minuten in 1 liter heet water

Hete thee wordt na het trekken gezeefd.

Er gaat 3/4 cup bio suiker bij en daarna 1,5 liter koud water

gesuikerd theemengsel (lauw) wordt weer in de pot met scoby gegoten.

Tweede fermentatie:

De tweede fermentaie is niet strikt noodzakelijk. Als de eerste fermentatie wordt afgetapt is dat al drinkbare kombucha. Maar wil je wat meer smaak, en vooral ook wat bruis/prik in je drank, dan kun je een tweede fermentatie toepassen.

-Daarvoor vul je een aantal schone beugelflesjes met een klein laagje zoet puur sap, zie foto. Ik koop meestal een flesje multimix bij de supermarkt maar je kunt ook zelf fruit pureren of persen. Voor deze tweede fermentatie is suiker nodig voor voeding, waarbij het suiker wordt omgezet in koolzuur/prik. Dus hoe minder vruchtensuiker er van nature in het sap zit, hoe minder bruis je kunt verwachten. 

-Voeg desnoods een klein theelepeltje bio-suiker extra toe.

-Vul verder af met rauwe kombucha uit de eerste fermentatie en sluit de beugelflessen. Schud zachtjes een keer ondersteboven.

-Schrijf de datum van het bottelen op de fles en evt ook de smaak. (ik gebruik een witte scharpie stift (krijtstift kan ook) die je later met afwassen weer makkelijk weg wrijft.)

-Zet de beugelflesjes 3-4 dagen bij kamertemperatuur op een rustige plek. Niet in de volle zon.

-Controleer dagelijks of er al druk op komt en laat de flesjes een keer 'boeren'.

-Daarna bewaren in de koelkast (dat vertraagt de fermentatie) en koud opdrinken.

-Pas wel op, de druk kan erg hoog worden bij sterk werkende kombucha. Door dagelijks te laten boeren komt de druk wat van de ketel en voorkom je ontploffingsgevaar. (Alhoewel dat gevaar volgens de kenners enorm meevalt.)

Het lijkt een heel gedoe maar alles bij elkaar is het ongeveer en kwartier werk. (om de anderhalve week) Ik zet vaak de hete thee al op om te laten trekken. Vul intussen de beugelflesjes met sap en afgetapte rauwe kombucha, en vul daarna de grote kombucha-pot weer met gesuikerde lauwe (met koud water aangelengd) thee. Klaar.

Rustig opbouwen:

Drink je voor het eerst kombucha dan kan het zijn dat je darmen hierop in eerste instantie heftiger reageren. Ik zeg het maar gewoon: Denk aan scheetjes laten of makkelijker poepen. Het hoeft niet, maar kijk niet raar op als dat gebeurt. Vooral als je meteen veel gaat drinken. Hou het in het begin bij maximaal een klein glas per dag. Dit is niet van eeuwige duur trouwens, maar kon het ook niet onvermeld laten. Laat dit je niet afschrikken hoor!

Schoonmaken:

Bij een doorlopend proces (dus pot met kraantje) moet je zo eens in de 3 maanden de kombuchapot grondig schoonmaken. Leg de scoby met wat vocht even apart (Niet op metaal) zodat de pot leeg is. Ontmantel het kraantje en spoel alles even goed door. Schoonmaken kun je beter met water en natuurazijn doen dan met afwasmiddel.

Bij het afzonderlijke proces maak je elke keer je pot schoon en heb je ook de scoby vaker in de hand. (Werk sowieso met schone handen.)

De groeiende scoby:

Bij elke lading groeit je scoby een beetje. Uiteindelijk wordt het zo dik dat je de scoby in dikte kunt gaan halveren. Je kunt dan twee potten op gaan zetten biijvoorbeeld, of de helft weggeven aan iemand anders. Het schijnt dat je de scoby ook kunt eten, zelfs kippen schijnen het in kleine stukjes lekker te vinden. Zo ver ben ik nog niet met de mijne.

Nawoord:

In mijn geval heb ik nu zo'n 4 ladingen achter de rug met de scoby die ik had gekregen. Er zat destijds bij mij niet zoveel rauwe kombucha-vloeistof bij dus in eerste instantie waren mijn flesjes niet heel bruisend. Maar nog steeds erg lekker hoor. Zo langzaamaan begint er nu een beetje meer fizz in te komen. Wil je meer hierover lezen of bekijken dan kan ik het YouTubekanaal 'You brew Kombucha' aanbevelen. Duidelijke uitleg en opgedeeld in kortere onderwerpen. Zie hier een van de video's. (Ze gebruiken daar wel het afzonderlijke proces als standaard, maar evengoed heel leerzaam.)

Ben benieuwd of ik je heb kunnen overtuigen. Of in ieder geval het mysterie een beetje heb kunnen weghalen. Wie weet wat dat nog gaat worden?

C: De heemstede in augustus

Nieuwe maand in de reeks maandelijkse opsommingen over onze "heemstede", om zo inzichtelijk te maken wat er hier aan soort werkzaamheden voorbij komt. (Moestuin, kippetjes, huishouden.) Want ook al zit ik niet op een feitelijk boerderijtje, heemsteden kan onder allerlei omstandigheden. In mijn geval met 2 honden, 2 katten, 2 kippen en één echtgenoot in een gewoon rijtjeshuis en met een gehuurde moestuin. Nu de beurt aan augustus.

Augustus: Nog steeds volop zomer. Nog steeds volop droogte. Nog steeds vakantie. Gemiddelde dagtemperatuur, ruim 25 graden. De zomer duurt maar voort en strooit nog steeds met kleine hittegolfjes, of op z'n minst met hittedagen.
Ik sta steeds vroeger op. De ochtend is het enige moment dat het klimaat nog een beetje normaal aanvoelt. Meestal loop ik al rond half 7 in de bossen, de plek waar het dan aangenaam koel en doodstil is. Tegen de tijd dat ik weer thuiskom voel je de warmte alweer aanzwellen, maar dan heb ik tenminste m'n portie beweging weer binnen. De uren erna zijn voor kleine klusjes in huis en boodschappen, de middag voor een snelle zwempartij met de hondjes en de rest van de dag hou ik me meestal zo koest mogelijk. 's Nachts slaap ik nog steeds buiten, maar minder uur dan ik zou willen.

De moestuin:

Ook deze maand zijn mijn werkzaamheden op de moestuin beperkt gebleven tot af en toe water geven, een snelle wiedronde en wat oogsten. (aardappelen zaten nog in de grond en verder had ik nog steeds veel courgettes, én veel tomaten.) De sporen van de droogte zijn inmiddels onmiskenbaar zichtbaar. Dorre en slappe bladeren hier en daar. Het is geen ramp hoor, maar je ziet dat de tuin snakt naar zo'n lekkere volle regenbui van een paar uur. En niet alleen de tuin. Ik heb inmiddels zoveel zon gezien dat ik helemaal weemoedig wordt van de gedachte aan een flinke plensbui. Het zou alles zoveel frisser maken.

 

Tegen het einde van augustus, toen de temperaturen meer rond de 20 graden bleven schommelen begon ik pas weer wat actievere werkzaamheden te doen. Opruimen van bedden bijvoorbeeld. Er komt langzaam weer wat leven op het complex, maar het blijft een rare zomer.

 

Eerlijk gezegd ben ik er niet heel erg rouwig om dat we weer in de afgaande fase komen. Het leegmaken van de tuin geeft ook weer wat ruimte. We hebben heerlijk gegeten van de oogst tot dusver, en veel groente en fruit verwerkt. Oh, de kilo's aan appelen die we hebben, de overdaad aan heerlijke zoete tomaten, je proeft daar de zonnige zomer in. Maar inmiddels verlang ik naar het volgende seizoen, de herfst, de aftakeling, de kilte van de vroege mistige ochtenden. En even geen moestuin meer die in je hoofd zit om zorgen over te maken.

Desalniettemin zal ik, als het eenmaal zover is, vast met heimwee weer terugdenken aan de achterbanken vol vers geluk waarmee ik deze dagen vaak moe maar voldaan weer huiswaarts keerde. Deze kleine cherrytomaten zijn zo onwaarschijnlijk zoet en overdadig dat het keer op keer de favoriet is. Ik zaai soms andere tomaten om uit te proberen, maar ze kunnen eigenlijk nooit tippen aan de black cherry. Verspeelde moeite feitelijk.

De beestjes:

Spannende dag was toen Raafje weer onder narcose moest voor het trekken van wat losse kiezen. Heb de foto maar in zwart-wit gezet want dan zie je al het bloed niet. Alles was al gauw weer goed met haar achteraf, al heeft ze nu niet veel tanden meer over. Gelukkig vind mijn dierenarts het geen probleem als ik bij dit soort ingrepen erbij blijf. Ik mag zelfs helpen. Niet voor iedereen weggelegd, maar ik kan er goed tegen en zo heb ik het idee dat ik toch wat voor haar heb kunnen betekenen.

Leuker nieuws was dat op een gegeven moment het tijdschrift van Landleven op de mat viel. Het septembernummer met het artikel over het fermenteren van kippenvoer. Alleen jammer dat ze m'n blog er niet bij hadden gezet. De kippen waren er niet erg van onder de indruk trouwens. Gelukkig maar, stel je voor dat ze er verwaand van zouden worden.

Er komt genoeg groen uit de moestuin en kippen-kruidentuin om ze nog steeds lekker te verwennen. Palmkool blijft favoriet hier. Fops, de grijze kip, heeft een kleine periode van broedsheid gekregen deze maand. Gelukkig niet te heftig. Kennelijk vind ze dat ook nog steeds bij haar taken horen. Eitjes zijn om die reden weer even van de agenda gehaald.

Verder bestaan de dagen uit véél wandelen en zwemmen. Dat laatste voor de hondjes dan, ik hou het bij pootjebaden. Deze maand, of eigenlijk ook al een beetje aan het eind van juli, kreeg ik de smaak van langer wandelen pas echt goed te pakken. Vooral in de ochtend als de temperaturen nog een beetje te doen waren. Vonden de hondjes helemaal niet erg. Eerst liepen we naar de vennetjes, maar zodra daar blauwalg opkwam zijn we de stromende beekjes gaan opzoeken. Alles om maar een beetje af te koelen. Maar het werkt ook ontspannend.
Kennen jullie de Japanse term shinrin-yoku? Dat betekent bijna letterlijk "Bos-baden". Een bosbad nemen betekent niet dat je letterlijk in een bospoeltje stapt, maar eigenlijk meer dat je de atmosfeer van een bos (of de natuur) tot je neemt via je zintuigen. Via geur, tast, geluid, zicht en smaak. Via het groen dat je omringt. Het gaat dus niet zozeer om het actief bewegen in het bos (zoals joggen) maar wel om het actief open staan voor de elementen in het bos. Bewuster de omgeving in je opnemen. Het werkt stress-verlagend en rustgevend. En het is best verslavend dus, heb ik gemerkt. Er is echt een verschil tussen rondlopen terwijl je in je eigen gedachten verzeilt bent geraakt, of rondlopen terwijl je oog hebt voor de natuur om je heen. (beide zijn fijn hoor, daar niet van, maar van de tweede rust je ook geestelijk meer uit. Al koste het me in het begin wel moeite om de tijd los te laten, of in ieder geval het idee loslaten dat je de wandeltijd 'nuttig' besteed met allerlei belangrijke piekergedachtes.)

Het huishouden:

Deze maand heb ik niet zozeer veel in huis gedaan, qua opruimen dan (een kleine schoonmaak stond oorspronkelijk op de planning, maar daar vond ik het veel te warm voor.) Ik ben daarentegen wel meer in de keuken gaan doen. Onder andere het fascinerende proces van fermentatie. Ik deed een (gelukte) poging tot Kimchi maar moest mijn man beloven dat niet meer te maken omdat de hele koelkast ernaar ging stinken (zijn woorden, ik vond het heerlijk ruiken.), verder weer een pot zuurkool gemaakt, paar potten gefermenteerde tomaten (en gefermenteerde ketchup), hangop, ginger-bug en kombucha. Leuk leuk! Over die laatste twee ga ik aparte blogs schrijven want dat zijn blijvertjes.
Veel bezoek en logés gehad deze maand. Zelf het spinnen weer opgepakt na een losse workshop om de beginnersfouten op te lossen (de winter komt ooit onherroepelijk weer om de hoek kijken, zegt mijn wolgevoel) En enorm veel voetpijn gekregen (peesplaatontsteking) na al dat wandelen waarna ik in de massages dook (zie ook hier). Die voetpijnen waren een enorme domper. Voelde me enorm beperkt en gestraft.
M'n ouders waren verder nog 55 jaar getrouwd deze maand waardoor m'n moeder weer even als vanouds naar huis kwam en daar door de tuin liep, wat me een enorm compleet gevoel gaf. Met een schuin oog en behoorlijk wat inlevingsvermogen kon je net doen alsof alles eventjes weer normaal was. Nou ja.. normaal is misschien wat overdreven, maar toch. Beter dan de realiteit.
En halverwege de maand kwam ook het kantoorwerk weer om de hoek kijken, nog niet in volle omvang gelukkig want het is daar na de bezuinigingsplannen van vlak vóór de zomervakantie even erg stressvol. Wisseling van taken voor veel van het kantoorpersoneel omdat er uren (en mensen) gekort zijn. Ik waak ervoor niet weer zo'n start te hebben als vorig jaar en vooralsnog lijkt dat te lukken. Neem zorgen en problemen niet mee naar huis. In september beginnen alle cursussen weer en dan wil ik fit en voorbereid zijn. De inschrijvingen lopen erg goed.
Waar is die hele vakantie eigenlijk gebleven?

C: De heemstede in juli

Nieuwe maand in de reeks maandelijkse opsommingen over onze "heemstede", om zo inzichtelijk te maken wat er hier aan soort werkzaamheden voorbij komt. (Moestuin, kippetjes, huishouden.) Want ook al zit ik niet op een feitelijk boerderijtje, heemsteden kan onder allerlei omstandigheden. In mijn geval met 2 honden, 2 katten, 2 kippen en één echtgenoot in een gewoon rijtjeshuis en met een gehuurde moestuin. Nu de beurt aan juli.

Vers terug van een paar dagen Vlieland, eind juni (waar het al heerlijk zonnig weer was gebleken) werd duidelijk dat voor juli het zuiden van Nederland op de drempel van een periode Heus-Heet-Zomerweer stond. Naar mijn gevoel was het achteraf eigenlijk de hele maand één lange hittegolf. Ik had nog maar een weekje kantoorwerk voor de boeg (wel met allerlei doemberichten over grote bezuinigingen en ontslagen, maar op een of andere manier was ik daar een beetje murw voor geworden) maar eigenlijk werd gaandeweg het andere gegeven steeds duidelijker: De zomer is nu echt serieus aangebroken, de vakantie is een feit! Voorlopig heb ik geen cursussen, geen kantoor, geen stress, meer vrij! Jaaahoe!

De moestuin:

Eerste zorg op de moestuin was de kas. Met die scherpe zon werd het daarin letterlijk een broeikas, niet te doen voor die jonge plantjes. Dus het witten van het glas werd hoogste prioriteit. Wel wat lastiger dan gedacht want dat spul bleek haast overal uitverkocht. Zelfs via internet moest ik even zoeken, maar uiteindelijk kreeg ik het dan toch binnen. Volgende keer iets eerder in huis halen, Chantal!

Alleen de bovenste nok werd dit keer versierd met het traditionele vogeltje, de rest ging voor de zekerheid toch maar effen wit. En achteraf maar goed ook, gezien de aanhoudende zon. Wát een hitte daalde er neer. Ik vond het niet te doen eigenlijk en heb helemaal niet zoveel in de moestuin gewerkt. Gewoonweg te warm. Ging voornamelijk steeds even om alleen de kas water te geven eigenlijk.

Het witkalk houdt veel van het licht tegen maar desondanks hadden de planten in de kas wel behoorlijk last van de warmte. Ondanks dat de 4 dakramen én de deur continu open stonden voor wat tocht en afkoeling (vooral 's nachts). Meer gekrulde bladeren dan normaal was het gevolg. Maar gelukkig bleef het daarbij.

De rest van de moestuin heb ik eerlijk gezegd niet zo heel veel water gegeven. Vond het te warm om steeds met gietertjes rond te zeulen ook, en in het begin had de tuin er ook nog niet heel erg last van leek wel. Geen al te erge slappe bladeren. De courgette deed het bijvoorbeeld fantastisch (te goed om tegenop te kunnen eten) en dat is toch een plant die veel vocht nodig heeft. Maar de aanhoudende warmte weerhield me er wel van om jong groen uit te planten. Heb niet echt meer iets bij geplant of gezaaid.

Ook het pompoen-bed groeide inmiddels aardig dicht en al gauw legde ik me er maar bij neer dat de moestuin in het algemeen eerder een kwestie van behouden werd dan van vernieuwen. Toch een soort tropenrooster. Je kunt niet alles hebben.

En zo groeide alles lekker door, ondanks de aanhoudende droogte en mijn niet al te vake bezoeken.

Totdat er hier en daar haast letterlijk paadjes onbegaanbaar werden. Laat dat maar aan de pompoenen over!

 

Wat een mooi vooruitzicht weer, al die jonge vrolijke pompoenen onder dat grote bladerdek. Ik ben blij met allerlei groente en fruit uit de tuin, maar de gewassen die min of meer voor zichzelf zorgen zijn in periodes zoals deze toch wel heel erg fijn. Niks bij te snoeien, niks op te binden, niks extra te wieden. Hmmmm 

Het is sowieso erg stil op het complex. Haast iedereen is op vakantie of zit ergens in de schaduw. Alleen in de ochtenden zijn er wat mensen te vinden.

Dan zijn de temperaturen namelijk nog enigszins te handelen. Wel jammer eigenlijk want in juli vind ik de tuin vaak op haar mooist. Alles ziet er zo groeizaam en kleurrijk en vol uit. Maar goed. Zo gaat dat soms en het lijkt ook weer zo ondankbaar om te mopperen dat het in de zomer nou weer té zomers is, toch?

De kippetjes:

Met de kippetjes gaat het ondanks de hitte uitstekend. Ze mogen de hele tijd lekker los in de tuin zodat ze de fijnste plekjes uit kunnen kiezen. Fops, de grijze kip, is weer helemaal in een ei-ritme terecht gekomen. Eens in de 2 dagen ligt er een eitje in het legnest. Nou ja, soms duurt het 3 dagen. Maar dat vergeef ik de oude dame wel.

De kippen-kruidentuin waar ze volop van mogen snoepen staat er nu uitnodigend bij en daar wordt ook dagelijks dankbaar gebruik van gemaakt. Het is voor mij het topvoorbeeld van een gelukkige kip als ik ze daarin zie rondhangen. Een nibbeltje hier, een pikje daar, en dan voldaan neerploffen. Wat een genot.

Op echt hele hete dagen zet ik een bak met extra koud water neer. Het is niet zo dat ze daar uit zichzelf in gaan zitten, maar als ik de kippen oppak en daar inzet dan blijven ze wel een minuutje of 5 een beetje hangen om af te koelen tot ze weer weg fladderen. Over het algemeen zijn ze wel een stuk slomer dan normaal hoor. Wij allemaal trouwens.

Het huishouden:

Ik moet zeggen, ondanks het feit dat de vakantie is ingetreden heb ik nog niet veel van een vakantiegevoel ervaren. Meestal duurt het toch eventjes voordat allerlei werkgedachten uit je systeem zijn, maar de maand begon ook met extra veel bezoeken aan het zorgcentrum. Dit omdat Mirjam met vakantie vertrok en m'n vader ziek in bed kwam te liggen. Haast elke middag reed of fietste ik wel even naar m'n moeder toe aangezien ik de enige was die voor gezelschap kon zorgen. Dan hees ik haar in een rolstoel en reed haar naar de dichtsbijzijnde ijswinkel. Juli was bij uitstek de maand van de druipende ijsjes, ik geloof dat we alle smaken wel een keer gehad hebben. M'n moeder genoot van de warmte en het buiten zijn. Ze is redelijk vrolijk en 'wakker' op het moment.
In het zorgcentrum was inmiddels het Noro-virus uitgebroken (een besmettelijke buikgriep) en dan gaat er een heel protocol van start. Alle zieken blijven op hun kamer, tussendeuren blijven gesloten, personeel loopt in beschermende kleding rond, overal staan ontsmettingsmiddelen. Alles bij elkaar komt het erop neer dat de levendigheid in de ruimtes een stuk afneemt en het personeel het razend druk heeft. Voor m'n moeder wel fijn om dan af en toe eruit te kunnen. Dus vandaar.
Maar uiteindelijk werd ik later in de maand zelf ziek van dat virus. Ben een volle week kwijt geweest met overgeven en als een vaatdoekje op de bank liggen, voor de ventilator. Energie tot het nulpunt gedaald. Gelukkig was m'n vader toen weer wat opgekrabbeld en kwam m'n zus niet al te lang daarna weer thuis van vakantie. Wisseling van de wacht.

Op het eind van de maand rezen de temperaturen helemaal de pan uit. We tikten 36 graden met gemak aan. Tegen die tijd was het huis al zo opgewarmd dat we het maar met moeite weer wat koeler konden krijgen. (Het maandgemiddelde overdag voor juli was hier al ruim 28 graden!! Acht-en-twin-tig!!) Meestal ging om 5 uur 's ochtends de achterdeur al open met de ventilator aan. Gordijnen bijna altijd dicht. Het dagelijkse leven wordt dan feitelijk overgenomen door de omstandigheden. Het is te warm om iets van substantie te doen. In de ochtend doe je zoveel mogelijk de hoognodige zaken, zoals boodschappen, opruimen, honden uitlaten...en de rest van de dag ben je meer aan het uitzitten. Tenminste, zo ervoer ik het. Koelelementen bij de wormentoren, kippen in een voetenbad, hondjes laten zwemmen en weer neerploffen.

Nog zoiets, ik slaap ontzettend slecht door die warmte. De slaapkamer voelt broeierig en klam, en uiteindelijk ben ik steevast op een luchtbedje met klamboe in de achtertuin gaan liggen. Vlak bij het kippenhok die 's nachts ook openstond vanwege de warmte. Dus ik lag bijna letterlijk bij de kippen op stok.
Het is niet ideaal hoor, buiten slapen. De geluiden in ons volkswijkje gaan nog tot laat door en 's ochtends is het weer vroeg licht. Maar je drijft tenminste niet van het zweet weg.

Pfff, vermoeiend hoor, vakantie.