C: Platvoets

Ik heb altijd graag op blote voeten gelopen. Als kind, maar ook nu nog. Zodra ik thuiskom gaan m'n schoenen uit en in de winter hooguit een paar huissloffen aan. Een gewoonte die ik denk ik van m'n moeder heb overgenomen want ook zij liep in mijn herinnering thuis altijd blootvoets rond. Ik kan me haar goed verzorgde rood/oranje gelakte teennagels die vol contrast uitstaken tegen moestuin-zanderige zwarte tenen nog goed voor de geest halen. Mijn vader daarentegen wordt al kriebelig bij het idee dat hij een stukje op sokken over een verder gladde vloer moet lopen. Hij lééft in z'n schoenen die hij volgens mij 's ochtends als eerste aantrekt en 's avonds als laatste uit. Bij wijze van spreken dan.

Nu mijn moeder flink dement in het verzorgingstehuis zit en, net als zoveel inwoners daar, niet zo heel vast meer loopt, is voor haar op sokken of blote voeten lopen verleden tijd geworden. Een beleid vanwege valgevaar, neem ik aan. Maar met dit mooie weer laat ik haar soms nog wel eens aan m'n arm blootvoets over het frisse gras in de binnentuin lopen. Of ik geef haar een voetenbad met een massage erbij. Haar tenen zijn niet meer mooi gelakt, maar ontsiert met kalknagels. Haar voeten voelen stijf en oud, net als de rest van haar broze lijf.
Het stemt me soms moedeloos, dit hele aftakelingsproces dat we via haar de afgelopen jaren steeds intensiever en van steeds dichterbij meemaken. Niet alleen de geestelijke (alzheimer) kant, maar zeker óók de lichamelijke. De kleine kwaaltjes die ooit onschuldig leken te beginnen maar intussen in groot tempo steeds ontwrichtender zijn geworden.

Ik vind het verschrikkelijk dat mijn moeder dit proces op deze manier moet ondergaan en wordt me tegelijk steeds bewuster van de vraag in hoeverre je er jezelf op kunt voorbereiden. Is er een manier om wat duurzamer ouder te worden? Lichamelijk mobiel dan ook vooral, zodat je niet stram en stijf aan je stoel gekluisterd raakt. Met mijn 45 jaar ben ik tenslotte (hoe is het mogelijk?!?) echt al wel van middelbare leeftijd. Uiteraard nog te jong als het gaat over geriatrische klachten, maar ook weer niet zo jong dat ik nog de illusie heb van een eeuwige jeugd. Laten we wel wezen.
Is er een manier om je mobiliteit zo lang mogelijk te behouden? Dat antwoord zou misschien wel eens bij je voeten kunnen starten.  Het kan een soort tunnelvisie zijn hoor, maar nadat ik een poosje terug voelde dat ik spierpijn kreeg onder in m'n voeten nadat ik een ochtend (spontaan en vanuit een soort nostalgie) met dit warme weer op blote voeten m'n lange ochtendwandeling door het bos had gedaan, en ik toevallig ook nog op internet tegen een bericht over barefoot-walking stuitte, is er een serieus balletje gaan rollen waar ik meer informatie over ben gaan zoeken.
Ik ben geen specialist en ik wil niemand iets aanpraten. Ik deel hier voornamelijk mijn zoektocht en gedachtegang.

De theorie:

Wij hebben een lichaam dat in de voorgaande miljoenen jaren is geëvolueerd naar rechtop lopend. Onze botten, pezen, onze houding, alles is zo ontwikkeld dat we perfect in staat zijn om rechtop te staan. Een vernuftig ontwerp, maar wel een ontwerp dat is ontstaan met voeten eronder die gewend waren barrevoets rond te lopen. Ik heb daar zelf niets tegenin te brengen.
Op het moment dat je in die basis nou iets aan gaat passen, al is het zoiets kleins als met verhoogde zolen, dan heeft dat meteen effect op de rest van je lijf; de stand van je knieën, je bekken, je rug, en hun positie te opzichte van elkaar. Je past je houding daar op aan. Jarenlang geeft dat geen echte problemen, maar als je je houding meer gaat belasten, of als je ouder en meer versleten raakt dan kan die aangepaste houding voor problemen gaan zorgen. Ik geloof die gedachtegang wel.

Maar niet alleen je houding, ook je voeten zélf doen allerlei aanpassingen als je schoenen draagt. Als je voetfoto's vergelijkt van primitief levende volkeren versus westerse schoenendragende volkeren dan valt als eerste de breedte van de tenenboog op. Bij onze westerse voeten lopen de tenen vaak spitser toe vanwege de opgesloten smalle vorm van onze schoenen. Bij voeten die altijd alle ruimte hebben gehad zit er beduidend meer ruimte tussen de tenen met het grote voordeel dat het de voet/het lichaam daardoor veel meer stabiliteit geeft. Deze brede voetvorm zie je ook terug bij de voetjes van babietjes, die uiteraard nog niet op schoenen hebben gelopen.

Aandoeningen zoals bunion/hallux valgus (zo'n dikke uitstekende knobbel aan de zijkant van je grote teen), klauw- of hamertenen en eksterogen/likdoorns of zelfs zenuwpijnen in de voet zijn vaak gevolgen van het dragen van (te nauwe) schoenen. En onze standaard schoenen zijn per definitie te nauw bij de tenen.
Daarnaast zijn de zolen van onze schoenen vaak dempend, of voorzien van een steunend voetbed. Dit maakt de spieren van je voeten zwakker omdat ze zelf niet meer zo hard hoeven te werken, met allerlei gevolgen van dien.

Zo had ik het zelf nooit bekeken. Tijd om m'n eigen voeten eens kritisch onder de loep te nemen. Ze lopen inderdaad ook een beetje spits af. M'n kleine tenen zijn ietwat op hun zij gerold en knus tegen de naastliggende teen gekropen. Ik heb een paar klauwtenen (omdat ik waarschijnlijk lang niet wilde accepteren dat ik eigenlijk maat 42 heb, in ieder geval aan m'n rechtervoet die iets groter blijkt te zijn gegroeid.) en vermoedelijk een paar hele kleine niet-pijnlijke eksteroogjes onder op de bal van m'n voet. Zou niet weten wat het anders is. Verder wat rare eeltplekjes hier en daar, een kalknagel (die ik zorgvuldig steeds afschuur). Nou ja, en kennelijk toch niet heel erge sterke voetspieren, gegeven het feit dat ik van die ene wandeling zo'n specifieke voet-spierpijn had gekregen. (En ik zou mezelf echt wel een ervaren wandelaar willen noemen, op schoenen dan. En een notoire niet-schoenen-loper in huis.)  Sowieso, als ik m'n tenen samenknijp schiet er onder m'n voet al snel iets in een kramp. En m'n teengewrichten knakken ook gedurende de dag, net als m'n enkels. Op m'n rechtervoet zit verder nog een kleine pijnloze tarsal boss (botknobbel) op de wreef.

Ik vind m'n voeten niet mooi (want: te lang, te smal, te plat, te wit en te aderig) maar zou ze nooit hebben bestempeld als probleemvoeten. (want: geen pijn of echt ongemak). Toch geven ze genoeg signalen dat ze onnatuurlijk gevormd zijn. Is dat erg? Tot dusver niet echt, maar blijft dat ook zo als ik ouder en versleten raak....? En kan het voor die tijd ook preventief beter als ik dat zou willen?

Blootvoets of platvoets?

Nou ja, dat kan dus inderdaad. En daar is een hele cultuur omheen ontstaan. Barefoot-walking is zowat een levensstijl. En voordat je denkt dat het alleen inhoudt dat je daadwerkelijk alléén nog maar blootvoets gaat lopen (Is dat niet slecht, koud, vies, pijnlijk, sociaal onwenselijk in het openbaar behalve op het strand?...Geloof me, die gedachten bekoren mij ook niet.) Het antwoord is "Néé", zo extreem hoeft het helemaal niet.

Er bestaan schoenen hiervoor. Schoenen bewust zónder een voetbed of verhoogde hak (zelfs niet een héél klein beetje verhoogd) zodat je houding in de natuurlijke lijn komt te staan en je voetspieren zelf weer het steunende werk moeten doen. Hele lichte schoenen ook, met een extreem dunne en flexibele zool (en optioneel met een thermisch inlegzooltje voor de winter) zodat je voetgewrichten kunnen meebewegen met de ondergrond. Schoenen met extra veel teenruimte vanwege de natuurlijk gevormde teenboog waardoor je tenen weer alle ruimte krijgen. Schoenen die je het meest een blote-voeten-gevoel geven maar daarnaast ook bescherming in de vorm van temperatuur en hygiëne, tegen wonden en vooral ook rare blikken want ze zien er niet eens per se stom uit. (nou ja, sommige wel.)
Ze zijn te vinden onder de naam minimalistische schoenen, zero-drop- of barefoot shoes. En een groot gedeelte van het assortiment is gereserveerd voor hardloopschoenen (er is een hele cult rondom het rennen op 'blote voeten'.) maar er zijn zeker ook gewone dagelijkse schoenen te vinden.

Tenen corrigeren:

En er bestaat ook nog zoiets als teenspreiders. Ja, heus! Ik had er nog nooit van gehoord, want waarom ook? Maar teenspreiders zijn een soort zachte vormpjes die je om je tenen kunt doen en waar je (in schoenen met een ruime teenboog dan wel) gewoon mee kunt rondlopen of sporten zonder dat iemand er ooit weet van krijgt. Het duurt wel héél lang voor de stand van je tenen zich aanpast (denk eerder aan jaren ipv maanden, net zoals een tandenbeugel eigenlijk), maar gekantelde tenen, klauw- of hamertenen, bunions én spits toelopende tenen kun je er mettertijd mee corrigeren. En zo het schijnt ook voet(zenuw)pijn verhelpen. 

Dus?

Dus nou, je raadt het misschien al. Ik ben een tenenspreidend en minimalistische-schoenen-dragend avontuur aangegaan (Ik noem mezelf voor het gemak maar gewoon "platvoeter") en al een dikke anderhalve maand op weg inmiddels. M'n vader verklaart me voor gek uiteraard en m'n man verzuchtte lachend nog eens wat ik nóu weer van internet had opgeduikeld. Van Mirjam weet ik het eigenlijk niet precies, zij wacht de resultaten van haar gekke zusje met interesse af denk ik.

Over de teenspreiders kan ik nog niet heel veel vertellen qua resultaat, daarvoor is het nog veel te vroeg, maar over de platte schoenen ben ik er al uit. Die ommezwaai is gemaakt. Het is wennen en het is ook langzaam overstappen, maar ik vind het heerlijk. En ongelogen, binnen een week merkte ik een andere manier van lopen. Een kleine kanteling in de bekken, minder holte in de rug, kortere passen, lichtvoetiger, en zonder verder zweverig te willen zijn ook 'aardser'. Dat laatste is lastig uit te leggen maar het voelt inderdaad als een natuurlijkere, meer bedoelde manier van lopen.
Ik zal mijn persoonlijke bevindingen nog wel wat uitgebreider delen want het gaat allemaal niet zonder slag of stoot en ik vind verder weinig gebruikerservaringen op internet.

Bovendien heeft dit hele platvoet-gebeuren een andere bron aangeboord toen ik op de site van Katy Bowman kwam. Zij is een expert op het gebied van biomechanica en bestudeert de menselijke beweging en de gevolgen daarvan. Zij pleit voor veel meer 'natuurlijk bewegen' gedurende de dag (vooral wandelen, maar dan wel in een goede houding) en minder voor bijvoorbeeld sporten (halleluja) om een gezond werkend lichaam te verkrijgen waar je tot in hoge leeftijd mee vooruit kan. Ook zij is een groot voorstander van platvoets lopen en schrijft over haar theorieën in tal van boeken op dit gebied. Ik ben nu bezig in haar boek "Move your DNA". Maar goed, dat is voor een andere keer.

Het lijkt er op dat deze zomer wat beweeglijker gaat worden dan aanvankelijk gedacht, maar het hele idee van fitter, soepeler en meer in balans spreekt me na afgelopen jaar wel aan.

Wel even een woord ter waarschuwing. Ik wil niet beweren dat het dragen van minimalistische schoenen of teenspreiders zomaar voor iedereen de uitkomst is. Er zijn ongetwijfeld aandoeningen of ziektes die het ongeschikt maken om bijvoorbeeld van steunzolen af te stappen. Ga sowieso naar een specialist als je klachten hebt, maar ook bij twijfel is het altijd slim om verder onderzoek te doen of een arts te benaderen. Niet om mezelf in te dekken, maar omdat het áltijd slimmer is je eigen verantwoordelijkheid te nemen.