C: Doe het zelf, Fruitazijn

Eigenlijk is dit bericht meer een aanvulling op de post die ik eerder schreef over het zelf maken van appelazijn. (Al geruime tijd een blijvertje in de top-10 van meest bezochte posts hier op de blog.) Dus als je interesse hebt in het zelf maken van azijn kun je misschien beter eerst daar beginnen met lezen. (Deze link brengt je daar.)

Maar je kunt natuurlijk ook van meer dan alleen appels azijn maken, en daar gaat dit berichtje over. En aangezien ik eerder het voornemen had verkregen dat een waterslot een goed hulpmiddel zou zijn bij het maken van azijn, maar ik daar verder nooit meer over geschreven had, leek het me helemaal een goed idee om weer eens op het azijn-maken terug te komen.

De aanleiding voor het maken van fruitazijn kwam trouwens door de overvolle druivenoogst dit jaar. Ik heb twee blauwe druivenplanten. Eén hele fijne, thuis onder het warme afdak, waar ik ieder jaar meer en meer druivensap van maak in m'n sappan. En ééntje op de moestuin, die zo ongecontroleerd en wild bleef doorgroeien de hele tijd dat ik 'm een paar weken terug uit pure frustratie uiteindelijk gerooid heb. Dus feitelijk is die er niet meer.
Voordat de moestuin-druif de geest moest geven heb ik er in september nog gauw een emmer druiven van geoogst (de rest was voor de vogeltjes.) als basis voor de fruitazijn. Zo leeft ie toch nog een tijdje voort.

In de kelder had ik al een poos een brouwemmer van 10 liter in opslag staan. Officieel worden die verkocht voor het maken van bier, maar je kunt het ook prima gebruiken voor het maken van azijn. Het handige eraan is dat er een kraantje onderaan zit, en een waterslot bovenop. En dat het gemaakt is van voedselveilig kunststof. Maar je kunt ook prima een waterslot maken in de dop van een kunststof frisdrankfles als je uitgaat van kleinere hoeveelheden.

Ik vulde de emmer met de gewassen druiven die ik met een aardappelstamper kneusde tot pulp. Daar gingen nog een aantal geraspte appels en peren bij uit de biologische boomgaard van de buren van m'n ouders. En een hoop frambozen en bramen uit m'n eigen moestuin. Verhoudingen zijn niet zo heel belangrijk zolang je er maar genoeg zoet fruit bij hebt zitten. (Want je kunt er van alles bij doen qua fruit, net wat je voorhanden hebt: Aardbeien, bessen, kersen, ananas, perziken, pruimen, abrikozen etc. Zolang ze maar schoon, rijp en onbespoten zijn.)
Aanvullend deed ik er nog een klein beetje water bij zodat alles mooi onder stond en de emmer helemaal gevuld was. Deksel erop, waterslot gevuld en klaar. Zoals ik in m'n eerdere azijnbericht al schreef gebruik ik geen extra suiker of toegevoegde gist. Ik ga uit van de wilde gisten die van nature op de schillen en de lucht aanwezig zijn en de eigen fruitsuikers.

De emmer kwam in de warme woonkamer te staan en binnen een paar uur begon hij al met borrelen. Dat komt door de kooldioxide die vrijkomen tijdens het fermentatie-proces en is precies de bedoeling. In het begin zijn die borrel-geluiden nog bescheiden maar in de loop van de dagen wordt het steeds frequenter. Zo'n gezellig geluidje, al dachten we in het begin nog wel eens dat er een kat aan het overgeven was, haha.
Diezelfde kooldioxide zorgt er ook voor dat de fruitpulp helemaal naar boven wordt gedrukt. Op bovenstaande foto zie je dat goed want daar schijnt net de zon erin. Wat een mooie warme kleur heeft de vloeistof al die eronder zit. Poes Wurre (m'n langharige photobomber) is het er roerend mee eens.

Handig ook dat er een maatgeving op de emmer zit. Ruim 5 liter aan azijnvocht zit er wel in.

Twee weken later is het eerste gedeelte van het azijn maken voltooid en gaat de vloeistof gezeefd over in schone weckflessen. (Of elk andere container.) Nu komt dat emmerkraantje dus heel handig van pas! 

De fruitcider mag nu gaan verzuren en daar is juist zuurstof voor nodig. Een waterslot is dus niet meer nodig. De deksels gaan dus ook niet dicht op de pot maar blijven open staan. Wel slim om neteldoek om de opening heen te spannen tegen de fruitvliegjes want die ruiken dit van mijlenver, al zul je daar in de winter iets minder last van hebben wellicht!

En zo staan er alweer een week of 8 wat potten azijn in de maak achter een donker gordijntje in de keukenkast. De 4 potten fruitazijn en ook nog 1 pot appelazijn die ik apart in een frisdrankfles had gemaakt. Te herkennen aan het kleurverschil. Ze hebben inmiddels allemaal een 'moedervlies' gekregen, een laag vol goede bacteriën. Ik laat ze nog tot het eind van de maand verder ontwikkelen en dan filter ik ze in schone flessen voor opslag en gebruik.
De moedervliezen gaan in een klein beetje azijnwater in de koelkast zodat ik ze kan gebruiken voor een volgende keer, dan kunnen ze het verzuur-proces behoorlijk versnellen en verdiepen. (Heb inmiddels alweer wat biologische appels gekregen van vrienden dus dat zit wel snor!) Vooral de fruitazijn ruikt heerlijk fruitig en zoetig. Vast heel lekker door de salade en voorlopig genoeg voor een heel weeshuis! Gelukkig blijft azijn haast eindeloos goed dus ik heb nog even de tijd.

C: Zoete aardappel kweken en oogsten

Laatste in de reeks blogposts die een beetje in het teken staan van opgraven. Het is namelijk de periode dat veel van de gewassen die een groot deel van het jaar onder de grond hebben gegroeid eindelijk hun geheimen mogen gaan prijsgeven. Hebben ze het goed gedaan? Vandaag is het de beurt aan de zoete aardappel (of bataat)

Ik wilde het wel eens meemaken dit jaar, het opkweken van een zoete aardappel van een gekochte, biologisch onbespoten exemplaar uit de winkel. (Als je je trouwens afvraagt waarom ik het in m'n blogs steeds heb over onbespoten planten, volg deze schattige link dan maar eens, leuker kan ik het niet zeggen en het gaat nog specifiek over de zoete aardappel ook.)

Het is niet bijster ingewikkeld trouwens. Je snijdt de zoete aardappel door de midden zodat je twee uiteinden hebt, prikt er een paar tandenstokers in en laat 'm zo met z'n snijkant in een klein laagje water hangen. Zo zal ie vanzelf aan de onderkant worteltjes laten groeien en komen er boven ogen uit die uitgroeien op steeltjes.
En zo geschiedde ook. Al gebeurde dat alleen bij één helft van de 2 zoete aardappels (en dus 4 helften) die ik had. De andere gingen rotten.

Zodra zo'n steeltje een paar blaadjes kreeg sneed ik het met een scherp mesje bij de basis af (zonder stukje zoete aardappel erbij, alleen het steeltje) en zette het in een glaasje water zodat het worteltjes kon gaan vormen.

En zodra er een paar worteltjes kwamen van een paar centimeter lang zette ik ze over in een wc-rolletje met aarde.

Alles wel steeds warm in het kasje op de verwarming. Zoete aardappel kan absoluut niet tegen kou.

 De wc-rolletjes gingen uiteindelijk over naar grotere potjes en pas later in het seizoen zette ik ze in de volle grond. Ik had gepland om speciaal hiervoor een koude bak te maken in de moestuin, waar de plantjes lekker warm, vochtig en beschut op zouden kunnen groeien, maar dat kwam er maar steeds niet van. Dus in plaats daarvan kwamen ze maar in m'n eigen achtertuin terecht.

Een iets minder plekje qua warmte, maar ze moesten gewoon de volle grond in. Kon ze natuurlijk niet eeuwig in een potje in de halt zetten.

Voor wat extra warmte zette ik er nog wel een kasje overheen. En nu weet ik zeker dat ik afgelopen zomer nog een keer een foto heb gemaakt van de plantjes, want ze groeiden goed, maar die kan ik met geen mogelijkheid meer terugvinden in m'n bestanden. Wilde laten zien dat het groen redelijk kruipt (of klimt).

Inmiddels zien ze er echter zo uit, geel en afgestorven. Duidelijk op hun eind dus en klaar om ze op te graven. Hoewel zoete aardappel graag wat vocht heeft gedurende het groeiseizoen kun je beter tegen het einde geen water meer geven. Dat schijnt beter te zijn.

Het opgraven van ondergrondse wortels en knollen is altijd het meest spannende deel, al had ik bij deze plantjes niet de hoogste verwachtingen. Tenminste, ik beredeneerde dat ze het in de bak van de achtertuin niet het meest optimaal hadden gestaan.

En inderdaad. Niet de meest imposante oogst. Heb het meteen ook maar opgegeten. Dan heb je tenminste nog voldoening van het feit dat het ontzettend vers is! Haha. Maar het smaakte toch echt wel naar meer hoor! Volgend jaar toch echt die koude bak in de moestuin gaan maken. Die heb ik op een heel zonnig plekje van de tuin gepland en het bouwplan is al helemaal klaar. Als ik ze dan niet zo lang in hun potjes laat staan en lekker wat meer voeding meegeef denk ik dat de oogst een stuk beter zal zijn.
Maar ja, dan moeten we wel nog even voor wachten.

(Eerdere berichten over het opgraven gingen over Gember, Geelwortel en Aardpeer.)

C: Aardpeer kweken en oogsten

Derde in de reeks blogposts die een beetje in het teken staan van opgraven. Het is namelijk de periode dat veel van de gewassen die een groot deel van het jaar onder de grond hebben gegroeid eindelijk hun geheimen mogen gaan prijsgeven. Hebben ze het goed gedaan? Vandaag is het de beurt aan de aardpeer. (of topinamboer, of jerusalem artisjok)

opkomende aardperen met een randje knoflook, 2014

Aardperen kweken:

Voor het moment dat de aardperen de grond in gingen moeten we een jaar terug in de tijd. December 2013. Het is dus een gewas wat nogal lang op zich laat wachten. Maar dan heb je ook wat. Ik ben er helemaal weg van, zo lekker en zo makkelijk. Maar er zijn wel een paar dingen waar je een beetje rekening mee moet houden.
Allereerst, het is een woekeraar. Al zijn er soorten die wat minder uitlopen, toch is het slim om ze een beetje binnen de perken te houden, letterlijk. Bijvoorbeeld door ze in een hele grote pot te kweken, of door bamboe-scherm rondom in te graven. Dat laatste heb ik gedaan, zeker 50 cm. de grond in. Het is even wat voorbereidend werk maar het loont wel.
Verder is het een hele sterke plant. Dat klinkt niet echt als een waarschuwing want dat is juist fijn. Geen vorstgevaar, geen ziekten. Maar elk knolletje wat in de grond achterblijft bij het rooien zal zonder uitzondering weer gaan uitgroeien tot plant. Hou daar rekening mee als je eraan begint. Je komt er namelijk niet heel makkelijk weer vanaf. Eén keer een paar knollen kopen (of krijgen) en je hebt de rest van je leven aardperen te eten.
Het enige waar je ze tegen moet beschermen zijn slakken in het voorjaar (vandaar de flessen op bovenstaande foto) en wind in het hoogseizoen. (even aanbinden.)

 En verder is het gewoon maar wachten

 Terwijl de aardperen lekker voor zichzelf zorgen.

En uiteindelijk mooi geel gaan bloeien als kleine zonnebloempjes (waar ze familie van zijn.)

Ik heb werkelijk het hele jaar amper naar ze omgekeken. Behalve in de zomer een draadje gespannen tussen drie stokken zodat ze niet om zouden waaien. En in het najaar de verdorde stengels afgeknipt.

 

En hierboven zie je de oogst van één van de zes planten. Ik heb het bovenop de aarde neergelegd in dezelfde ruimte waaronder ik ze onder de grond vond. Heel compact dus. Goed stevig bij elkaar.
Wat is dat rooien spannend werk trouwens, veel leuker dan welke grabbelton dan ook.

Want het zijn joekels hoor! De reden waarom je ze niet zoveel ziet in de winkels is omdat ze boven de grond niet zo heel lang houdbaar zijn. Denk aan een dag of 4 in de koelkast. Als je ze dus zelf gaat oogsten neem je daarom beter steeds zoveel als je op dat moment nodig hebt. De rest laat je lekker onder de grond zitten waar ze mooi vers blijven. Daar kun je tot maart ongeveer mee doorgaan.

Inkuilen:

Dat opgraven gaat wel wat lastiger als het erg vriest in de winter. Daarom kun je ze ook nu opgraven om daarna in te kuilen. Eigenlijk is dat niet veel meer dan om alle aardperen te rooien en bij elkaar in een kuil te leggen (mag op dezelfde plek zijn) en weer te bedekken met een laag zand. Ze zitten dan minder compact en makkelijker opnieuw te 'oogsten' bij elkaar. Vooral als je het zand ook nog eens bedekt met stro om vorst tegen te gaan.

Aardperen eten:

Verse aardperen voelen stevig aan. Niet gummi-achtig. En als ze zo vers zijn kun je ze ongeschild en zelfs rauw eten. In hele dunne schijfjes door een salade, echt superlekker. Maar meestal snijd ik ze in stukjes en stoom ze voor ongeveer 10-12 minuten in een pannetje, om daarna tot een puree te stampen met wat zout en peper, kokosolie en amandelmelk. De lekkerste stamppotjes krijg je ervan, echte winterkost.

Meer lezen over wat er uit de grond kwam bij de opgravingen? Ook de gember, geelwortel en zoete aardappel kwamen omhoog. Klik op desbetreffende woorden voor de link.

C: Geelwortel kweken en oogsten

Tweede in de reeks blogposts die een beetje in het teken staan van opgraven. Het is namelijk de periode dat veel van de gewassen die een groot deel van het jaar onder de grond hebben gegroeid eindelijk hun geheimen mogen gaan prijsgeven. Hebben ze het goed gedaan? Vandaag is het de beurt aan de geelwortel (of kurkuma)

Geelwortel kweken:

In veel opzichten lijkt het kweken van geelwortel/kurkuma op dat van het kweken van gember, waarover ik eerder schreef hier. Al ging ik zelf pas veel later in het jaar met de geelwortel van start. Dat kwam omdat ik niet eerder in de winkel onbespoten biologische worteltjes tegenkwam. En degene die ik uiteindelijk begin april kocht, zagen er een beetje verdroogd uit ook. Toch maar proberen. Niet geschoten is altijd mis, nietwaar?
Net als bij de gember gingen ze op hun rug halverwege in wat vochtige aarde. En dan warm (over de 20 graden C.) wegzetten en afwachten.

eind augustus 2014

En zowaar kwamen daar ook groeiknopjes (rhizomen) aan, met omhoog groeiende stengels die zich ontkrulden tot bladeren. (Die wat groter en breder zijn dan bij de gember.) Nadat ze een poosje binnen in een kasje hadden gestaan, gingen ze uiteindelijk naar de grote kas in de moestuin, ergens midden juni. Ook zij kregen net als de gember in het begin een beetje last van zonnebrand, zoals je aan de onderste bruine bladeren nog kunt zien, maar het nieuwe blad kwam er prachtig en gezond uit. De planten groeiden minder hoog op dan de gember, hoewel die natuurlijk wel een voorsprong hadden gehad. En ook hier hield ik de grond wat licht vochtig door ze bij elk bezoek een klein scheutje water te geven. Tot ongeveer een maand voor de oogst, toen stopte ik met water geven.

november 2014

Nu, in november, is het maar eens zover. Tijd om maar eens te kijken wat ze gedaan hebben. Ik heb 4 plantjes en eentje ga ik oogsten. De rest laat ik overwinteren om volgend jaar eerder mee te kunnen starten en hopelijk zo een langer groeiseizoen te hebben met een hogere opbrengst.

1. Eén plant laat ik gewoon in de kas staan. Wel een beetje afgedekt met noppenfolie voor het geval het erg gaat vriezen, maar ik wil kijken of ze tegen wat vorst/kou kunnen. Hopelijk gaat ze gewoon in rust. Als dat ongestoord in de kas kan is dat natuurlijk het makkelijkste.
2. De andere twee planten graaf ik op en zet ik over in potten. En daarvan komt er één bij ons in de warme woonkamer te staan. Kijken of die een beetje wakker en groen blijft.
3. En één op de wat koudere zolder. Die zal dan in rust gaan maar tenminste zonder vorstgevaar.

Vanwege de achterstand aan het begin van het jaar had ik niet echt een grote oogst verwacht. Trok ook niet het grootste plantje eruit om op te offeren. Maar toch nieuwsgierig genoeg.

De groeiwijze is iets anders dan bij de gember. Meer langwerpig en omlaag gericht. Als vingertjes aan een hand bijna. En dus ook niet zo diep. Op de foto zie je het verschil tussen de gewone witte wortels, waarmee de plant voeding opneemt, en de meer oranje wortels die je kunt oogsten.

Gebruik van geelwortel:

Vooral in Indische gerechten wordt kurkuma veel gebruikt. Meestal kennen we het hier gedroogd in poedervorm, maar vers geraspt kun je het ook goed gebruiken in allerlei gerechten en warme dranken. Krijgt alles een mooi warm kleurtje van! Het is een behoorlijk geneeskrachtig plantje vol met goede eigenschappen die vooral ontstekingswerend werken. Niet verkeerd om dus in de tuin te hebben groeien!


Meer lezen over de opgravingen die boven de grond kwamen? Gember, aardpeer en zoete aardappel zijn ook beschreven. Klik op de desbetreffende woorden voor de link.

C: Gember kweken en oogsten

De komende blogposts staan een beetje in het teken van opgraven. Het is namelijk de periode dat veel van de gewassen die een groot deel van het jaar onder de grond hebben gegroeid eindelijk hun geheimen mogen gaan prijsgeven. Hebben ze het goed gedaan? Vandaag is het de beurt aan de gember. Maar dan laat ik eerst zien hoe ik ze dit jaar opgekweekt heb.

Gember kweken:

Het begon namelijk allemaal al 9 maanden geleden, in februari, toen ik in de winkel een onbespoten biologische gemberwortel kocht. Zo'n grote grillige. Ik brak 'm in kleinere stukken en legde ze plat op de verwarming in een schoteltje met een klein beetje water. (Wat je dus elke dag wel een beetje moet aanvullen want dat verdampt snel.) Binnen een paar weken zag je op sommige plekken langs de rand 'ogen' (rhizomen) ontstaan, nieuwe groeiknoppen.

half maart 2014

Vanaf dat moment legde ik ze in een kasje op de verwarming halverwege in een laagje aarde, wat ik licht vochtig hield. Zie je de groeiknop op bovenstaande foto? Daar begint het. Gember heeft warmte nodig om te kunnen groeien, onder de 20 graden C. doen ze niet veel. 

Ik had trouwens ook stukjes gemberwortel meteen in de licht vochtige aarde gelegd in plaats van eerst in een schoteltje met een klein laagje water, en die kregen ook ogen, alleen wel iets later. Dus, als je de boel wat wil laten opschieten...

begin mei 2014

En zo bleven ze lekker warm en licht vochtig staan, terwijl ze gestaag doorgroeiden. Tot de sprieterige stengels zo hoog waren dat ze het dak van het kleine kasje raakten. Cous (m'n lieve assistente) houdt alles nauwlettend in de gaten vanaf de vensterbank.

Tegen eind mei heb ik ze in de grote kas van de moestuin gezet, in de volle grond. Tussen de aubergines en paprika's in. Ze kregen in het begin trouwens wel even last van zonnebrand. Ik had de planten beter eerst wat kunnen laten wennen aan meer zonlicht, hoewel ze zich snel goed herstelden. Gember houdt van zon en warmte, maar kan ook goed een beetje beschut staan. (Vooral bij het uitschieten in de beginfase hebben ze liever wat beschutting dus als ze daarna naar een meer zonnige plek gaan is dat wel even wennen.)

eind augustus 2014

In de kas bleven ze lekker doorgroeien. De zomer was ook lekker warm en lang! Ik hield de aarde wel steeds licht vochtig voor ze. Bij elk bezoek aan de kas (niet elke dag) ging er een klein scheutje water bij. Heel soms ook een beetje gier, maar niet te veel en vaak.

dezelfde plant, half november 2014

En vanaf begin oktober stopte ik geleidelijk met water geven. Hoewel we nog lang een warme na-zomer hielden werd het voor de gember toch wel kouder en had ik niet het idee dat ie nog veel zou groeien. Als ie dan te nat staat krijg je schimmelgevaar.

Tijd voor een plannetje, in totaal heb ik 4 gemberplanten staan en slechts één wilde ik gaan oogsten. De andere drie probeer ik op 3 verschillende manieren te overwinteren om zo volgend jaar met grotere planten te kunnen starten en dus ook grotere wortels te kunnen oogsten. 

1. Eén plant laat ik gewoon in de kas staan. Wel een beetje afgedekt voor het geval het erg gaat vriezen, maar ik wil kijken of dat echt gaat. Het schijnt dat gember, of in ieder geval sommige rassen, best wat kou/vorst kunnen verdragen. Ze gaan gewoon in rust. Maar als dat ongestoord in de kas kan is dat natuurlijk het makkelijkste.
2. De andere twee planten graaf ik op en zet ik over in potten. En daarvan komt er één bij ons in de warme woonkamer te staan. Kijken of die een beetje wakker en groen blijft.
3. en één op de wat koudere zolder. Die zal ook in rust gaan maar tenminste zonder vorstgevaar.

Maar deze ging dus z'n geheimen prijsgeven. Wat zou er onder de grond zitten? Je ziet trouwens de wat bruinige (oorspronkelijke) wortel duidelijk zitten. Die is door de groeikracht van nieuwe wortels omhoog gedrukt. Maar hoeveel die onder de grond gegroeid zijn?... daar kom je maar op één manier achter.
Oh, en zien jullie dat ie bezig was een bloem te ontwikkelen? Helemaal links. Wellicht gaat dat volgend jaar wel lukken bij de overwinterde planten, maar deze heeft er te weinig tijd voor gekregen.

Voorzichtig opgraven en omhoog trekken. Dat gaat makkelijk. En dan is het geduldig peuteren om de aarde erlangs los te krijgen. De nieuwe wortels zaten als een kluwen in elkaar. Ik heb ze maar in kleinere behapbare stukjes gebroken en afgewassen.

 Tadáááá, de eigen gember-oogst!! O, wat zijn ze mooi! Geel met roze en fris groen! De onderste twee bruine worteltjes zijn de oorspronkelijke 'moeders' en die voelen nog stevig en vers aan. Die kun je gewoon nog eten, waardoor je eigenlijk je investering weer 100 % terugkrijgt, met prachtge winst ook nog.
Die mooie kleuren blijven trouwens niet hoor. Een paar dagen op de verwarming en ook de nieuwe worteltjes beginnen met een bruinig velletje op te drogen. Zoals het hoort!

Gember gebruiken:

Wij gebruiken gember vooral in de sapjes en smoothies geblenderd. Of een beetje geraspt in de thee of soep. Het heeft zo'n verwarmende smaak. Als je ervan houdt is het verslavend lekker. En wij houden ervan!!

Wim, moestuin-icoon uit het mooie België, weet er trouwens ook wel raad mee. Zie dit leuke filmpje maar eens! Dan voelt het meteen weer als hoogzomer!

Wat er nog meer onder de grond kwam kun je hier lezen:
Geelwortel, aardpeer en zoete aardappel,

C: Mid-herfst moestuin

Stiekem zitten we inmiddels alweer halverwege het herfstseizoen. En voor wie denkt dat de herfst inhoudt dat de moestuin op z'n retour is en het voornamelijk een kwestie is van wat achteroverleunen, vergist zich behoorlijk. Bij mij is het het drukste seizoen van het jaar. Gedeeltelijk omdat dan ook m'n zomervakantie weer voorbij is, de cursussen en vergaderingen beginnen weer wat heel wat tijd opslorpt. Maar afgezien daarvan, het opruimen van de bedden is ook niet zomaar gepiept en laten we ook het verwerken van de herfstoogst niet vergeten! De druiven tot druivensap en fruitazijn, de tomatillo's tot salsa verde, de tomaten tot saus en ketchup, de tamme kastanjes gepeld in de vriezer, de walnoten geraapt.... Zo kan ik nog wel even doorgaan, je krijgt het idee.

Maar ook in de moestuin zelf heb ik allesbehalve stilgezeten. Ik laat het je snel zien.

Het hügelbed helemaal vooraan is inmiddels behoorlijk begroeid met de phacelia-groenbemester. Ik vind het zo'n vrolijke binnenkomer, alsof er een groen monster op wacht ligt! En misschien valt het je op, maar wat nieuw is op dit stuk is de pergola in de kruidentuin. Die stond eerst helemaal achter in de tuin en hebben we verplaatst en ingekort. 

Hier zie je 'm wat beter van de andere kant. Want hoewel de kruidentuin nog steeds een beetje in wording is, kun je misschien al wel indenken dat het zitje wat onder de pergola gaat komen meteen stukken gezelliger gaat worden. Het plan is om er een roos overlangs tegen te laten groeien. Die staat nu nog thuis in de kippenren, maar voelt zich daar niet gelukkig. En ook een klokwinde. (Kennen jullie die? Het is een éénjarige paarse klimmer (cobaea scandens) en zo prachtig mooi. Bloeit heel lang en verkleurt de bladeren in de herfst naar mooi rood. Dat gaat genieten worden daar onder de pergola!

 Het meeste in de bedden is leeg, maar achter de kruidentuin heb ik een paar weken geleden de knofloken al in de grond gezet. Zo'n 100 teentjes, dat is meer dan genoeg, leek me. Ze staan al behoorlijk hoog door de afgelopen zachte weken. Ga er dus wel een beetje mulch overheen gooien als het straks gaat vriezen. Om ze wat te beschermen want er zitten ook wat zwakkere (wel hele lekkere) rassen tussen.

De enige groenten waar wat van te oogsten is in de rotatiebakken zijn wat kool- en bladgewassen. Spinazie, boerenkool, prei, wat laat gezaaide meiraapjes en raapstelen. En onder het net nog sprouting broccoli en paarse spruitjes.

En de palmkolen staan er heel fier bij. Daar krijgen de kippen bijna dagelijks wat stengels van. Heel goed voor ze! Palmkool is niet erg winterhard, dus als je ze hebt staan oogst ze dan vóór de strenge vorst intreedt, anders ben je te laat.
De twee houten bakken van de groene asperges zijn ook in rust. Volgend jaar mag ik daar vol van oogsten aangezien ze dan in hun 4e groei-jaar zitten en sterk genoeg zijn geworden.. verheug ik me nu al heel erg op!! Naast de groene asperges heerst nog steeds een eenzame leegte, nu afgedekt met landbouwplastic. Daar moet nog (ooit) een koude bak komen.. ehum. Niet aan toegekomen dit jaar.

Klein stukje verder zijn de herfstframbozen ook al gesnoeid. Dat hoeft eigenlijk pas in het voorjaar, zegt men, maar ik doe het meestal al als de kou in de lucht komt. Om en om laat ik een paar stengels kniehoog staan. Die zullen volgend seizoen sneller vrucht dragen waardoor je oogst dan meer verspreid is. En niets is lekkerder dan dat eerste framboosje als je in de tuin aan het werk bent. Ga je zelf nog herfstframbozen kopen, ga dan voor de gele, die zijn echt een stuk zoeter!

Maar dan! De grootste metamorfose van de tuin van dit seizoen. Bovenstaande foto is van eind oktober. De dag dat de twee appelbomen gerooid gingen worden. En de druif ook.

Dat zag er al gauw zo uit. Al dat groen op de grond is natuurlijk voor een groot gedeelte boomblad, maar vergis je niet, daaronder tiert het welig van de zevenblad! Dat hele stuk was nog niet eerder echt aan m'n werkzucht toegekomen, en werd vertederend 'de wildernis' genoemd. Maar feitelijk was het gewoon achterstallig onderhoud.

Rapapáááá. Het resultaat van een aantal dagen flink doorbijten. Uuuren aan 'n stuk. Spierpijn in m'n benen, een stramme rug en een zenuwtik in m'n arm tot gevolg. Maar trots!! Ik heb er opeens een heel stuk land bij!
Hier droom ik alvast een klein schuurtje. En nieuwe appel-leibomen, en een klein vijvertje. En plek voor de blauwe bessen, en, en, en...

In de kas staan alvast een aantal potplanten in de winterstand. De vlieren, de bottelrozen en de blauwe bessen. Misschien dat het nog lukt om ze voor de winter in de volle grond te krijgen. Dat is een beetje afhankelijk van wanneer de vorst z'n intrede doet. Het zou wel fijn zijn voor de planten om niet nóg 'n winter in pot te moeten doorbrengen.

 Tomaten hangen er ook nog steeds. Maar dit weekend worden ze toch maar gerooid. Het is wel mooi geweest met die planten. Ze hebben het zo goed gedaan maar ik verwacht niet dat er nog veel gaat groeien met deze kou.

Om te laten zien dat nog niet alles op orde is (dat zou wat zijn) laat ik nog even het andere stukje wildernis zien. Het rommelhoekje achter de kas. Er liggen wat spullen voor de stort, wat plastic wat nog opgevouwen moet worden, en verder nog behoorlijk wat houtsnippers in opslag. (in de vuilniszakken en onder het blauwe zeil.)

Maar ook daar ben ik al begonnen. De gereedschapskist is alvast verplaatst zodat ik de grens met de buren wat kan opschonen. Daar zit voornamelijk brandnetel in de grond met hele dikke wortels. Maar na zevenblad is dat een makkie! (sprak zij grootmoedig!)

Ben erg blij met m'n tuin zover. Na twee jaar begint het toch eindelijk wat meer de vorm te krijgen die ik voor ogen had toen ik 'm kreeg. Ben in ieder geval weer veel dichterbij. Nu nog tegen een leuk schuurtje aanlopen deze winter!